Geduld

Opvoeding en onderwijs tussen geduld en ongeduld.

Een uitgave van Cyclus, Uitgeverij Garant (Antwerpen-Apeldoorn), 212 pp, 21 cm., ISBN 978-90-8575-083-3. € 22,50. Verschenen op 14 november 2019.
Via je lokale boekhandel of via bol.com (https://www.bol.com/nl/p/opvoeding-en-onderwijs-tussen-geduld-en-ongeduld/9200000124589104/?bltgh=jUD-Rqi607dEnHpRcPdNGA.1_4.6.ProductTitle )

Wil je persoonlijk reageren naar aanleiding van het boek? Dat kan via het speciale emailadres geduld@ziggo.nl.
Op Twitter: @EnGeduld

EERSTE (ONLINE) REACTIES

Arjan van der Meij, docent sg De Populier Den Haag: “De grote @pikloen [Per-Ivar Kloen, een van de geïnterviewden] staat
in het nieuwe boek van @joopberding! Over het vertragen van de tijd in de @FABklas. Die, as we speak, nu aan de gang is. Goed verhaal!” (Twitter)

Marijn Prakke, “Ik wil er nu meer over weten, dus kun je raden wat ik gedaan heb.” (Twitter)

René Stoeten, leraar basisonderwijs en een van de geïnterviewden: “Ik ben best wel trots op het feit dat ik in een boek beland ben!
Met dank aan @joopberding #BUCKETLIST.” (Twitter)

Hester IJsseling, lector ‘Professionaliseren met hart en ziel’ aan de Thomas More Hogeschool in Rotterdam: “Waar halen we in deze jachtige, controlfreakerige tijden het geduld, de aandacht, het vertrouwen vandaan om onze kinderen te begeleiden op hun weg naar volwassenheid? Joop Berding schreef een boek over geduld en ongeduld in opvoeding en onderwijs. Een mooi pedagogisch thema dat bij hem in goede handen is. Zo zouden er meer boeken geschreven moeten worden: mijmerend, beschouwend, vertragend, essayistisch. Gladde handboeken met praktische tips zijn er al meer dan genoeg. Voordat we alweer tot actie overgaan: laten we eens even stil staan bij wat dat eigenlijk van ons vraagt: leraar zijn, opvoeder zijn. Het boek van Berding nodigt daartoe uit.” (LinkedIn)

Rikie van Blijswijk, Nivoz/Hetkind.org: “En wat n pracht boek is dit weer van Joop. Eentje die over 20 jaar nog wordt gelezen.” (Twitter)

Arthur Krijgsman, pedagogisch medewerker/kindercoach: “Net las ik de laatste bladzijde. Bedankt Joop Berding voor deze mooie verzameling
uit de theorie, de praktijk en jouw eigen ervaringen. Het liet me al vanaf de eerste hoofdstukken inzien dat ik oneindig geduld heb in de omgang met jonge mensen
en mijn eigen kinderen. Maar dat ik veel te vaak heel weinig geduld heb met mezelf. Ik heb daarin nog veel te leren. Dat ‘leesplezier’ is voor mij in elk geval gelukt.”
(op LinkedIn)

Jan Stuijver, op LinkedIn (jan. 2021): Opvoeding tussen geduld en ongeduld is wel heel toepasselijk in deze tijd. Alsof je november 2019 wist wat in 2020 een geduld wij allen moeten opbrengen. Ik lees het boek met veel plezier en verwondering.

PODCASTs, VLOGS en WEBINARS

* Op 8 januari 2020 nam ik met Rikie van Blijswijk (Nivoz/De Leerschool) een podcast op over het boek en het thema ‘tussen geduld en ongeduld’. 10 januari online via Geduld podcast Nivoz. Ook op Spotify te beluisteren! (NB Je moet je misschien aanmelden en/of inloggen op Spotify.)

* Vanaf 7 mei 2020 zet ik elke week een vlog online op YouTube! De eerste vlog is een introductie op het boek en het thema geduld/ongeduld. In de daaropvolgende bespreek ik
steeds een voorval uit de opvoedings- of onderwijspraktijk en reflecteer ik daarop.
* Op 14 mei 2020 zette ik de eerste echte vlog online: een voorval op het strand. Kijk en luister hier.
* Op 21 mei 2020 volgde vlog 2: na de zwemles:Kijk en luister hier naar vlog 2.
* Op 28 mei 2020 zette ik vlog 3 online: vliegeren met hindernissen: vlog 3.
* Op 4 juni 2020 de laatste vlog, nr 4: maak tijd voor geduld: vlog 4.
* Je vindt alle vlogs hier op een rijtje!

* Op 21 december 2020 zette NIVOZ een podcast online met Hester IJsseling en mij over het werk en de betekenis van Cornelis Verhoeven, één van de centrale figuren in het Geduld-boek. Je kunt er hier naar luisteren.

*Op 21 juni 2021 nam Taco Visser een podcast met mij op over geduld en ongeduld. Deze komt na de zomervakantie online en kan je hier beluisteren: https://anchor.fm/taco-visser/episodes/Joop-Berding-over-Opvoeding-en-onderwijs-tussen-geduld-en-ongeduld-e16hfec

*Op 23 september 2021 nam ik deel aan het door Kennisnet georganiseerde webinar over digitale gezondheid. Het verslag daarvan, met veel aandacht voor geduld, is hier te lezen: https://www.mediawijzer.net/webinar-digitale-balans-nieuwe-schooljaar/

RECENSIES en BESPREKINGEN

* De eerste korte recensie verscheen op 30 december 2019 in vakblad JSW, van de hand van Bianca Pannekoek, hier te lezen.

* De tweede recensie verscheen op 7 januari 2020 in vakblad HJK (De wereld van het jonge kind), van de hand van Nicole van Amelsvoort, hier te lezen.

* De derde en zéér positieve recensie verscheen op bol.com, van de hand van dr. A. Schipper MA: “Een inspirerende en betekenisvolle zoektocht naar geduld en tegengeduld,
afwachten en ingrijpen, die houvast biedt bij de waan van de dag in opvoeding en onderwijs.” Meer op: bol.com. NB bol.com gebruikt de recensies van NBD Biblion.

* De vierde en meest uitgebreide bespreking, met lof en enkele interessante punten van kritiek, van de hand van Eke Rebergen op onderwijsfilosofie.nl. Hij schrijft o.a.:
“Berding koos voor een voorzichtig pleidooi voor, en subtiele waardering van, nét een beetje meer vertraging en aandacht dan dat we over het algemeen
in het reguliere onderwijs en de dagelijkse opvoeding vinden. (…) Misschien past een hele open, rustige, niet zo stellige zoektocht juist wel heel goed bij het thema geduld?” [einde citaat] Lees de hele bespreking op onderwijsfilosofie.nl. (gepost 27-1-2020)

* De vijfde en in de meest letterlijke zin een “bespreking” verscheen in het maartnummer van vakblad Van 12 tot 18: een verslag van de bespreking van mijn boek in de leesclub De Leerschool (waar ik zelf al jaren deel vanuit maak). De pdf kun je hieronder lezen! Or. verscheen in Van12tot18, jaargang 30, maart 2020, p. 50-51; hier https://www.van12tot18.nl/boeken-opvoeding-en-onderwijs-tussen-geduld-en-ongeduld te lezen.

* De zesde bespreking, vooral gebaseerd op mijn interview met Zen Centrum Amsterdam en het Boeddhistisch Dagblad verscheen op de website Indespiegel.nl, van de hand van Sjoerd Valkering, onder de prikkelende titel “Pedagoog wil meer geduld in onderwijs voor kinderen” …, hier te lezen. (gepost 13-4-2020)

* De zevende, positief-kritische bespreking verscheen in het eerste nummer van 2020 van Pedagogiek, jg. 40, p. 145-148 van de hand van Wouter Sanderse.
De pdf hiervan kun je hieronder lezen.

* Een korte beschrijving van het boek stond in Levende Talen, 2020, nr 3 en is hieronder te lezen.

* Een wel heel bijzondere bespreking, namelijk als podcast, in een serie van de Laurenskerk in Rotterdam: te beluisteren via podcast Jan de Bas. Jan begint na het orgelspel te praten op 6:01 en stopt op 11:52.

*Een fijne online bespreking van de hand van Barbara de Kort, voorzitter van het LOBO, verscheen op 9 september 2021 op paboweb en is hier te lezen: https://www.paboweb.nl/themas/33#section_878

*Een bijzondere bespreking, door Paul Op Heij, want naast mijn boek wordt er ook een van Jelle Jolles en een van Jan Bransen in hetzelfde artikel besproken, verscheen in Montessori Magazine, nr 44, september 2021. Je kunt het hier lezen als jpg –>

INTERVIEWS

* Ik werd geïnterviewd voor het Zen Centrum Amsterdam over onder andere de betekenis van het boeddhisme, met name de leer van Shantideva (ca. 685-763), voor het thema geduld. In mijn boek wijd ik een paragraaf daaraan. Je kunt het interview hier lezen. (gepost 2-4-2020) Het interview werd op 3 april 2020 ook geplaatst op de website van het Boeddhistisch Dagblad, hier te lezen.

* Remco Pijpers interviewde mij voor Mediawijzer.net over corona, geduld en media(wijsheid) en het resultaat is hier (gepost 10-4-2020) te lezen.

* In de afgelopen tijd ben ik ook geïnterviewd voor Mensenkinderen, het blad van de Nederlandse Jenaplan Vereniging. Het interview met Geert Bors werd ook geplaatst op de website van het Nivoz. Je kunt het hier lezen.

* Ook voor Balans Magazine,het blad van oudervereniging Balans (ouders van kinderen met ontwikkelingsproblemen) werd ik geïnterviewd door Geert Bors (jg. 33, nr. 2, april 2020, p. 46-47). Dit interview werd ook geplaatst op de website van het Nivoz. Je kunt het hier lezen. (gepost 12-5-2020)

* Inge van Rijn interviewde mij begin augustus 2022 over geduld in de kinderopvang, voor een artikel in het vakblad Kinderopvang. Dit verscheen in oktober 2022, onder de titel ‘Ik ben er klaar mee!’ – Abonnees van het blad kunnen het direct op papier en online lezen. Met toestemming van Inge en van de redactie, waarvoor dank, kun je vanaf 5-1-2023 hier de pdf lezen:

* Ik werd geïnterviewd door Marie-Thérèse Roosendaal voor een ‘spread’ in De Telegraaf, met nog vier anderen, over het thema geduld en ongeduld in onze jachtige maatschappij. Het stuk verscheen op 19 november 2022 in de gedrukte krant. De pdf hiervan kun je met toestemming van de journaliste en van de hoofdredactie van de krant hier lezen.
(Twee opmerkingen hierbij: 1. De andere geïnterviewden zijn uiteraard zelf verantwoordelijk voor hun opvattingen; 2. De laatste twee zinnen van de door mij geaccordeerde transcriptie van het interview hebben het in de eindredactie niet gered en komen niet voor in de gedrukte tekst. Deze zinnen luiden als volgt: “We zouden kinderen moeten leren dat je soms moet wachten. Opvoeding mét geduld en tót geduld, dat is een pittige uitdaging.”)

* Het Dagblad van het Noorden haalde op 22 november 2022 enkele citaten uit bovengenoemde interviews, om er een ‘Stelling van de dag’ aan te verbinden. Deze luidde: ‘We moeten weer leren (af en toe) geduldig te zijn.’ Lees hier verder: https://dvhn.nl/meningen/Stelling-van-de-dag-We-moeten-weer-leren-af-en-toe-geduldig-te-zijn-28062627.html

ESSAYs en ARTIKELEN

* Als inleiding op het boek schreef ik een online mini-essay, ‘De flinterdunne grens tussen geduld en ongeduld’, dat je hier kunt vinden. Het werd ook geplaatst op de onderwijsblog onderzoekonderwijs.net en is hier te lezen.

* Mijn korte essay ‘(On)geduld in coronatijden werd geplaatst op DidactiefOnline (gepost 6-5-2020).

* Pedagogiek in praktijk PIP #117 publiceerde in haar oktobernummer mijn artikel ‘Geduld als praktische uitdaging’. Zie dit linkje (het artikel kost €3,90, je kunt mij ook mailen).

* In het ANTW, Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte, verscheen van mijn hand in het vierde-kwartaalnummer een essay onder de titel ‘Geduld’,
als antwoord op de vraag welk idee meer bekendheid verdient. Deze editie (jg. 112, nr. 4) verscheen op 26-11-2020. Mijn stuk staat op p. 434-438. Hier is het linkje: https://www.aup-online.com/content/journals/10.5117/ANTW2020.4.014.BERD (Je kunt er zelf een pdf van maken of onderstaande downloaden.)

*Op 22 maart 2021 werd een bijdrage aan de pedagogische canon van NIVOZ van Hester IJsseling en mij over Cornelis Verhoeven online gezet: https://nivoz.nl/nl/cornelis-verhoeven-over-onderwijs-als-geschenk-als-geduld-en-verwonderpraktijk-en-als-diepe-praktijk

*Vakblad Van12tot18 publiceerde het hoofdartikel van mijn hand in het aprilnummer 2021 (themanummer) over geduld. Je kunt het hier lezen: https://van12tot18.nl/over-geduld-en-ongeduld-in-het-onderwijs

*In juni 2021 publiceerde Filosofie Magazine een artikel van Hester IJsseling en mij over Cornelis Verhoeven: ‘Onderwijs moet ruimte laten voor verwondering’ (p. 53-57)

ON TOUR

Hieronder een overzicht van presentaties en lezingen over het boek.
– woensdagochtend 10.30 – 12 uur, 15 januari 2020: Bosbeskapel Den Haag, Beursplein.
– woensdagavond 19.00 – 21.00 uur, 29 januari 2020: Leesclub ‘De Leerschool’, een verslag van het gesprek zal worden gepubliceerd in vakblad Van12tot18.
– woensdagavond 19.30 – 21.30 uur, 5 februari 2020: boekpresentatie /onderwijsavond, georganiseerd i.s.m. Nivoz. Op Nivoz.nl is inmiddels een thema-terugblik pagina gecreëerd. Kijk op Nivoz.
– donderdagavonden 20.00 – 22.00 uur, 12 en 19 maart 2020: twee avonden bij de Filosofiegroep Rotterdam over de filosofie van het geduld. Huiswerk voor de tweede avond is het lezen van passages uit Verhoevens Inleiding tot de verwondering.
19 maart werd 26 maart en online, via Zoom. Toch een mooie avond, waarop ervaringen werden gedeeld en werd stilgestaan bij opvattingen van filosofen als Verhoeven,
De Visscher en Hermsen over tijd, aandacht, uitstel en geduld.

–op 1 en 8 april 2021 was de volgende editie van cursus ‘Filosofie van het geduld’, van de Filosofiegroep Rotterdam, via Zoom! De ideeën van o.a. Peter Sloterdijk over “het veranderen van je leven” en het leven als “oefenpraktijk” kwamen aan de orde. Zéér relevant voor het thema “geduld”! Op http://www.filosofiegroeprotterdam.wordpress.com meer info (cursus nr 27).

-op 19 april 2021 nam ik op uitnodiging van Annemiek Verbeek deel aan een online-bijeenkomst van de Kiindspeeltuin. Ik gaf een inleiding over geduld, met een beetje filosofie en veel praktische voorbeelden; met de deelnemers bespraken we deze, plus hun eigen ervaringen. Een erg fijne ontmoeting met veel herkenning!

-op 9 juni 2022 hield ik ’s avonds een lezing op het symposium Laatste kind op straat in Amsterdam. Over het belang van geduld voor het spel(en) van het kind (en de verlokkingen van het ongeduld). https://www.laatstekindopstraat.nl/ Hier kun je mijn PPP in pdf format bekijken:

IMPRESSIE VAN DE NIVOZ ONDERWIJSAVOND 5 februari 2020

Het was een prachtige, intense avond in het sfeervolle gebouw van de Tobiasschool in Zeist. Geert Bors opende met een beschouwing naar aanleiding van het motto van het boek: “Slow down, you move too fast”, van Simon & Garfunkel en interviewde mij daarna over het thema van het boek: de betekenis(sen) van geduld en ongeduld. Daarna de vloer voor drie (of eigenlijk 5) sprekers. Liesbeth Breek, docent Frans, deed met de zaal een les “slow looking”, waarmee ze rust, concentratie en aandacht in haar klassen probeert (terug) te brengen. Hanke Drop gaf een beschouwing over Jessica Benjamins idee van een ruimte “where two can live”, niet waar alleen “ik” kan leven. Een heel mooie invulling van geduld/oefening. En Per-Ivar Kloen met (oud-)leerlingen Iris en Jeroen gaven een flitsende presentatie over de fabklas in Den Haag. Daar doen ze op een prachtige manier aan #makered – een echt pedagogische maakomgeving.
Ik kijk met enorm veel plezier terug op deze avond. Hieronder een kleine foto-impressie, met dank aan verschillende fotografen.

BUITENLAND

Van 26 t/m 28 november 2019 woonde ik in Tel Aviv de 9e internationale conferentie over Janusz Korczak en kinderrechten bij. Een internationale oploop met deelnemers uit 14 verschillende landen, tot aan Australië aan toe. Tijdens een van de deelsessies
presenteerde ik een paragraaf uit mijn Geduld-boek (vertaald en omgewerkt tot een lezing van ca een half uur), namelijk over hoe Janusz Korczak omging met geduld en ongeduld. Hij was beslist niet de altijd maar geduldige opvoeder die soms wel van hem is gemaakt, maar kende ook momenten van groot ongeduld. Dat maakt hem alleen maar menselijker en (nog) meer relevant voor onze tijd. Mijn (beknopte Engelse) powerpoint kun je hieronder bekijken.

HET SCHRIJFPROCES

Hieronder doe ik (in omgekeerd chronologische volgorde) verslag van mijn schrijverij.

22 november
LEVERBAAR!

14 november
VERSCHENEN! (14 november is de officiële datum van verschijnen volgens het Centraal Boekhuis (CB)).

31 oktober
De vaart zat er nog sneller in dan ik dacht, want vandaag hoorde ik dat het boek volgende week dinsdag, 5 november, al verschijnt!

17 oktober 2019
De vaart zit er in want daar was gister al de tweede drukproef! Vandaag weer helemaal doorgenomen en toch nog wat foutjes (van mezelf) eruitgehaald. Met het omslag en de omslagtekst zijn we rond. Zoals de planning er nu uitziet, verschijnt het boek medio november!

9 oktober 2019
De eerste proef is er! Dat betekent een aantal uurtjes werk om alles goed na te kijken. Ook de voorstellen van de uitgever voor het omslag bekeken.

8 augustus 2019
Geduld loont ..! Vandaag bericht van Uitgeverij Garant (Antwerpen/Apeldoorn) dat ze het willen uitgeven! Hoera!
Publicatie in oktober – november. Verdere info en actie volgt t.z.t.

30 juni
Inmiddels ligt het ms bij een uitgever en is het geduld oefenen …

1 mei 2019
Alles nog een keer goed doorgelopen en toen, om 20.27u, was het manuscript voorlopig klaar. En kon ik op vakantie ..! Bij terugkomst nog een keer goed erdoorheen…

29 april 2019
Bijna klaar! Laatste interview uitgeschreven, laten checken en akkoord. Nu nog twee dagen om het hele verhaal nog een keer door te lopen, laatste toevoegingen erin te zetten en laatste fouten eruit te halen.

24 april 2019
Ook de laatste drie interviews zijn afgerond. Drie leraren op drie heel verschillende basisscholen spraken met mij over hoe zij geduld en ongeduld beleven. Opvallend daarbij was dat ze alle drie geduld als een deugd beschouwen maar soms ongeduld ook, bijvoorbeeld wanneer ze door de stroperige bureaucratie moeten om een
leerling te laten onderzoeken of te verwijzen. Inmiddels hebben twee meelezers het manuscript van commentaar, hier & daar pittig commentaar voorzien. Dat ben ik aan het verwerken en dan hoop ik over een week, op 30 april, het manuscript klaar te hebben.

31 maart 2019
Ik ben weer twee interviews verder. Wat zijn het toch fijne en indringende gesprekken. Geen lofzang op geduld, maar eerlijke, soms ontroerende verhalen van geworstel, van geven en nemen. Ze vormen een zinvolle en verdiepende aanvulling op filosofische, theologische en pedagogische ideeën en casussen uit de eerdere hoofdstukken.
Er staan nog twee of misschien drie interviews gepland de komende weken en dan rond ik op 1 mei het manuscript af.

23 maart 2019
Inmiddels weer iemand geïnterviewd over geduld en ongeduld, dit keer een moeder. Het was een open en indringend gesprek over het dagelijkse wel en wee van de opvoeding thuis en hoe je soms, zowel de moeder als het kind kan worstelen met geduld en ongeduld. Komende week nog twee interviews, een in een kleinschalig kindercentrum
, het andere met, opnieuw, een moeder. Daarna nog een, mogelijk twee gesprekken, alles uitwerken en dan ga ik richting het definitieve manuscript.

14 maart 2019
In de afgelopen dagen toch nog wat nieuwe informatie en inzichten toegevoegd in de drie hoofdstukken. Ook hoofdstuk 3 is nu zo goed als af. Gister een leraar op een VO-school geïnterviewd, wat weer leidde tot nieuwe gedachten. Hij had het over de ‘vertraging’ die nodig is om te zorgen dat leerlingen zich kunnen concentreren Een mooi begrip, dat helemaal past bij geduld.

12 maart 2019
Hoofdstuk 1 en 2 zijn af! Afgelopen week heerlijk aan gewerkt. Een enorme duik in de filosofie van o.a. Cornelis Verhoeven die ik enorm bewonder (al sinds 1974) en Joke Hermsen, die ik ook bewonder, maar om andere redenen. Nu de laatste hand leggen aan het pedagogische hoofdstuk 3 waarin ik aan de hand van praktijkverhalen en prikkelende casussen probeer de spanning tussen geduld en ongeduld verder in te vullen en te duiden.
Hoofdstuk 4 zal bestaan uit de weergave van een aantal interviews met onder anderen leraren en enkele ouders, over dit thema.

4 maart 2019
Het eerste hoofdstuk is zo goed als af! Ook het tweede waarin ik een aantal filosofen presenteer met hun ideeën over geduld is een end op streek. Ik begin dat hoofdstuk met een aantal alledaagse voorbeelden van wachten: bij de tandarts, op het perron, bij de kassa, aan de automatische telefoonbeantwoorder. Situaties die iedereen wel kent en die een flink beroep op je geduld kunnen doen. Daarna bespreek ik aan de hand van resp. een roman en een gedicht twee perverse vormen van geduld en ongeduld. Daarna komen de filosofen aan het woord. ’t Gaat lekker!

25 februari 2019
Het eerste hoofdstuk van mijn boek krijgt langzaam vorm. Het is een verkenning aan de hand van (etymologische) woordenboeken van de achtergronden en betekenissen van het begrip geduld. Ook ga ik in drie grote religies – christendom, boeddhisme en islam – op zoek naar betekenissen en invullingen van geduld en aanverwante begrippen.
Ondertussen lees ik verder in soms heel verschillende literatuur, van filosofie tot kinderboeken, romans en gedichten. Deze vormen de input voor hoofdstuk 2 dat gaat over alledaags wachten, de strijd om geduld en de verlokkingen van het ongeduld en de filosofische reflectie hierop. Voor dat laatste is de filosoof en classicus Cornelis Verhoeven
(1928-2001) een belangrijke en inspirerende bron. En het eerste van een reeks “stemmen uit de praktijk” zit er ook op! Een lerares in het VO die me deelgenoot maakte van
wat ze op school tegenkomt aan geduld en ongeduld, bij zichzelf en bij de leerlingen. Zij probeert stelselmatig ‘adempauzes’ in haar lessen in te bouwen. Mooi!

6 februari 2019
Het lezen en schrijven over geduld brengt me bij heel verschillende literatuur. Zo las ik van Max Velthuijs Kikker is ongeduldig…, uit de reeks “Mini informatieboekjes’ nr 193: Wachten… en daarnaast het boek Geduld en tact van Amr Khaled (2005) dat een islamitische oriëntatie biedt op dit onderwerp. Ook de Dalai Lama schrijft, maar dan vanuit boeddhistisch gezichtspunt, over geduld. Hij wijdde er een heel boek, aan waarin hoofdstuk 6 uit Het pad
van de bodhisattva krijger van de Inidiase filosoof Shantideva (8e eeuw) onder de loep wordt genomen en wordt uitgelegd. Kortom, wat een rijkdom aan ideeën en inzichten, (ook) buiten de westerse canon.

2 februari 2019
‘Er is geen groter kwaad dan haat,
en geen grotere deugd dan geduld.
Daarom dien ik op alle mogelijke manieren
oprecht op geduld te mediteren.’
‘Geduld’, het zesde hoofdstuk uit de Bodhisattvacharyavatara door Acharya Shatideva, 2009, p. 44.

31 januari 2019
‘Geloof is – net als liefde – onverbrekelijk verbonden met vertrouwen en trouw. En vertrouwen en trouw bewijzen zich door geduld.’
Tomás Halík, Geduld met God, 2015, p. 12.

14 januari 2019
‘Een gezag zonder geduld ontaardt.’
Cornelis Verhoeven, Inleiding in de verwondering, 1971/1967, p. 165.

10 december 2018
Nu ik zo met het onderwerp ‘geduld’ bezig ben, kom ik het werkelijk overal tegen. Bijvoorbeeld: ik lees nu de roman Hässelby. Het demonteren is begonnen, uit 2007 van de inmiddels beroemde Noorse schrijver Johan Harstad en wat lees ik daar op p. 13: ‘Geduld is een partij waar mensen allang niet meer op stemmen.’

20 november 2018
In de afgelopen weken ben ik een flink aantal (voor mij nieuwe) bronnen op het spoor gekomen: boeken waarin op de een of andere manier geduld een rol speelt. Bijvoorbeeld Nieuwe geborgenheid uit 1958 van de Duitse existentialist
Otto Bollnow. Paul van Tongeren houdt zich in zijn boekje Over het verstrijken van de tijd. Een kleine ethiek van de tijdservaring (2007) onder andere bezig met de ‘pathologie van de haast’. (Hierover schreef ook al Janusz Korczak in diens Hoe houd je van een kind uit 1919-1920 (NL: 1986). De Zweeds-Amerikaanse psycholoog David J. Bjorklund schreef een boek
dat vanuit evolutionair perspectief kijkt naar (het tempo van) de kindertijd, onder de titel: Neem de tijd voor de kindertijd. Het belang van onvolwassenheid in de ontwikkeling van de mens. Van Cornelis Verhoeven ken ik al heel lang diens Inleiding tot de verwondering, oorsponkelijk 1967, waarin hij prachtige passages schrijft over filosofie als oefening van het ‘uitstel’ en dus als oefening van geduld. Of en hoe deze pareltjes (en nog veel meer die ik al heb verzameld en nog zal) een plek zullen krijgen in het boek valt nog te bezien …

6 november 2018
Een van de weinige (hedendaagse) pedagogen voor wie geduld een belangrijk begrip is, is Max van Manen (sowieso in het Nederlands taalgebied een van de belangrijkste en interessantste denkers over opvoeding en onderwijs). Hij schrijft in zijn boek Pedagogical tact uit 2015 op een aantal plaatsen over ‘patience’. Voor hem als fenomenoloog gaat het in de eerste plaats om de ervaring van geduld (en zorg en erkenning enz., zie p. 40).
Hij verbindt geduld met hoop: “Hoop verwijst naar alles wat ons geduld, tolerantie en geloof in de mogelijkheden van onze kinderen geeft” (p. 192; zie ook p. 199).

3 november 2018
Inmiddels kwam ik al wat pareltjes tegen over geduld. Vaak overigens ‘verpakt’ in beschouwingen over ‘de tijd’. Neem dit citaat van Koen Haegens: “…alles wat de moeite waard is, van kunst en cultuur tot een goed gesprek, vergt nu eenmaal geduld”. (Uit: Neem de tijd. Overleven in de to go-maatschappij, 2012, p. 10.) Het bijzondere is dan wel dat ‘geduld’ in de 200 pagina’s hierna niet meer voorkomt…

4 oktober 2018
Op google levert de zoekterm ‘geduld’ 26,3 mln hits op. Er zijn talloze definities en omschrijvingen van het begrip. Wikipedia bijvoorbeeld omschrijft het als “het vermogen ergens op te kunnen wachten”. De Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren verwijst naar een oudere bron met geduld als “lijdzaamheid, gelatenheid, toegeeflijkheid” (zie https://www.dbnl.org/tekst/cali003nieu01_01/cali003nieu01_01_0010.php). Ik bedacht dat je “geduld” als zelfstandig naamwoord kunt gebruiken: “Ik heb geduld” of: “Hij kon het geduld niet opbrengen” en als deelwoord: “Ik heb je gedrag tot nu toe geduld”. “Dulden” lijkt te wijzen op “uitstel”, bijvoorbeeld van onmiddellijke behoeftenbevrediging.
De combinatie hiervan kan dan leiden tot frasen als: “De uitvoering van dit plan duldt geen uitstel.” In de komende weken ga ik dit verder verkennen aan onder andere de hand van filosoof Cornelis Verhoeven. In diens boek Inleiding tot de verwondering uit 1967 schrijft hij over filosofie als “(durven) wonen in het uitstel”.

24 september 2018
Ik blijk de spijker op z’n kop te hebben geslagen: binnenkort kun je kassaloos winkelen bij een van onze grootgrutters en zoals dit bericht 24 sept 2018 laat zien, is een belangrijke impuls hiertoe: ongeduld over alles wat niet met dezelfde snelheid als de smartphone gaat …. Zie ook de Volkskrant van 25 september 2018 met hetzelfde bericht.

23 september 2018:
Wat staat me voor ogen? Een belangrijke reden om het over ‘geduld” te hebben, ligt in mijn observatie dat er in de opvoeding en in het onderwijs van onze tijd een enorme drive is gekomen. Alles wat opvoeders onder wie ouders, leraren, pedagogisch medewerkers, groepsleiding en sociaal werkenden en andere professionals doen, dient tegenwoordig doelgericht en die doelen moeten ook zo snel mogelijk worden bereikt.

Mijn idee – in het boek verder uit te pluizen – is dat de digitalisering van onze samenleving – of breder: ons leven – hierop van beslissende invloed is. We denken dat onze face to face-interactie – de kern van wat opvoeders doen – met dezelfde snelheid zou moeten kunnen als in de digitale wereld. We denken dat onze kinderen, leerlingen, cliënten dat ook vinden, evenals de managers, het bestuur en de politiek. Daarmee is er in opvoeding, onderwijs, zorg en sociaal werk langzamerhand een op alle niveaus gekmakend circus ontstaan, daarin één ding ontbreekt: geduld.

In het boek wil ik een pleidooi ontwikkelen om (weer) te gaan opvoeden (en onderwijzen en begeleiden) met geduld. Ik ga op zoek naar filosofische en pedagogische ideeën en praktijken waarin geduld juist wel of niet aan de orde komt. Hierbij raadpleeg ik oude bronnen – theorieën en verhalen uit het verleden, waarin soms prachtige voorbeelden te vinden zijn van opvoeden met geduld maar ook actuele. Ook mensen van nu wil ik
aan woord laten over hun ideeën over en soms geworstel met geduld. Ik spreek met ouders en leraren en mogelijk ook met kinderen en jongeren.