Citaat van de week

week 21/2023

‘Niets kan in gecompliceerdheid concurreren met een levend organisme. Een maximum aan willekeur lijkt daarin samen te gaan met een maximum aan regelmaat. In allerlei opzichten is de taal zo’n organisme.’
Cornelis Verhoeven, Herinneringen aan mijn moedertaal, 1978, p. 27.

week 20/2023

‘Er zijn dingen, waarnaar alleen het verstand kan zoeken, maar die het, steunend op eigen kracht, nooit zal vinden. Die dingen zou alleen het instinct kunnen vinden, maar het zal ze nooit zoeken.’
Henri Bergson, geciteerd in Hein van Dongen, Bergson, 2014, p. 87.

week 19/2023

‘Men gaat in iets op, verliest zich in een natuurverschijnsel, een schilderij, een muziekstuk. Het is vooral de kunst die deze overgave bevordert.’
Rüdiger Safranski, Tijd. Hoe tijd en mens elkaar beïnvloeden, 2016, p. 192 (or. 2014; vert. M. Wildschut).

week 18/2023

‘Hoewel schilderijen slechts tegen hoge kosten geconserveerd kunnen worden, ooit het laatste boek vergaan zal zijn en ook brons vergankelijk is, vormen kunstwerken toch een zeker tegenwicht tegen de extreem korte duur van onze ervaringen en de snelheid waarmee ons leven voorbijschiet.’
Paul van Tongeren, Over het verstrijken van de tijd, 2002, p. 41.

week 17/2023

‘Het is niet waar dat alles slijt met de tijd.’
Douwe Draaisma, De heimweefabriek. Geheugen, tijd & ouderdom, 2008, p. 13.

week 16/2023

‘De liberale droom verschaft een sense of space, een gevoel dat de ruimte om je heen te beheersen en te veroveren is en dat zelfs de maan te koloniseren valt, maar hij kan niet meer dan een oppervlakkige sense of place bieden, het gevoel ergens bij te horen, op één plek thuis te zijn.’
Philipp Blom, Wat op het spel staat, 2017 (Ned. 2017; vert. W. Hansen; nadruk in or.), p. 121.

week 15/2023

‘Atomen verwonderen zich niet, zich verwonderen kan alleen de combinatie van atomen die te eniger tijd “ik” zegt.’
Wilhelm Schmidt, Gelatenheid. Wat we winnen wanneer we ouder worden, 2015, p. 123 (or. Duits 2014; vert. J. Veenbaas)

week 14/2023

‘De mogelijkheidsvoorwaarde voor het oordeelsvermogen is de aanwezigheid van anderen, de openbaarheid. Daarom stelt Kant, en hij als enige, dat een vrijheid van denken zonder openbaarheid niet mogelijk is.’
Hannah Arendt, Denktagebuch, 1, aug. 1957.

week 13/2023

‘We moeten onder ogen zien wat letterlijk een probleem van dimensies, schaal en behuizing is: de planeet is veel te krap en te beperkt voor de globe van de globalisering, maar te groot, veel en veel te groot, te actief en te complex, om opgesloten te blijven binnen de krappe, beperkte grenzen van welke lokaliteit dan ook. Wij worden allemaal twee keer ingehaald: door wat te groot is en door wat te klein is.’
Bruno Latour, Waar kunnen we landen? Politieke oriëntatie in het Nieuwe Klimaatregime, 2023, p. 27. (or. Frans 2019; vert. R. Hofstede; nadruk in or.)

week 12/2023

‘Alle culturele praktijken en objecten zijn mobiel; zij verspreiden zich graag, en zijn zelf vrijwel allemaal het product van vermenging. […] Het echte probleem is niet dat het moeilijk is om te beslissen wie cultuur bezit, maar dat het hele idee van eigendom het verkeerde model is.’
Kwame Anthony Appiah, De leugens die ons binden. Een nieuwe kijk op identiteit, 2019, p. 270. (or. Engels 2018; vert. M. Polman)

week 11/2023

‘Wees toch niet zo gehaast en gejaagd … wie zich haast loopt vaak vertraging op.’
Josef ibn Zabara, Reis met de duivel, or. ca 1170; Ned. vert. R. Fontaine, A. Schippers & I.E. Zwiep, 1999, p. 14.

week 10/2023

‘… hoeveel “psychologie van het leren” men ook op een hoop veegt, deze hele berg zal ons niet verder helpen, als het object dat men onderzoekt, los komt te staan van het pedagogische geheel dat in de school wordt nagestreefd: een doceren dat uitgaat van het meewerkend eigen leren van het kind, een leren en doceren dat met elkaar verweven is.’
M.J. Langeveld, Scholen maken mensen, 1967, p. 147.

week 9/2023

‘Grüne, grüne, grüne Wiesen,
Kühe fleckig auf den Weiden,
Himmel hängt die schweren Wolken
tief ins Land hinein.

Braunes, braunes, braunes Wasser
fliesst quadratisch um die Wiesen
in Kanälen: Zaun und Strasse;
stille liegt die Welt.

Menschen knien zwischen Wassern
auf den Wiesen unter Wolken,
hacken nasse, schwarze Erde
weite Welt im Blick.’

Hannah Arendt, ‘Holland’, or. 1956 (2e versie), in: Ich selbst, auch ich tanze. Die Gedichte, 2015/2021, p. 78.

week 8/2023

‘De verwondering lijkt wel de drijfveer te zijn van iedereen die iets wil leren kennen.’
‘De redenaar’ in: Cusanus, De leek over de geest, 2001, p. 25 (or. Latijn, 1450; vert. I. Bocken)

week 7/2023

‘Onderwijs vindt niet plaats wanneer een bepaalde competentie wordt verworven, maar wanneer een maatschappelijk relevant deel van de wereld “begint te spreken”, d.w.z. wanneer een kind of jongere plotseling begrijpt: Oh, geschiedenis, of politiek, of natuurkunde, of muziek enzovoorts zeggen me iets – ze gaan me aan, en ik kan me er op een zelfaffectieve manier mee bezighouden. Wanneer zo’n vonk precies overslaat, is vrijwel onbeschikbaar. Meestal gebeurt dit ongepland op onvermoede, vaak toevallige momenten. En even onbeschikbaar blijft wat de jongere vervolgens met en vanuit dit deel van de wereld … doet, wat het hem of haar zegt.’
Hartmut Rosa, Onbeschikbaarheid, 2022, p. 87 (nadruk in or.; or. Duits 2018, vert. H. Stegeman)

week 6/2023

‘De meest interessante vraag is: wat voor basisvaardigheden hebben jonge mensen nodig om met die niet-maakbare toekomst om te gaan? Zij moeten andere “talen” leren: die van creativiteit, verbeelding en spiritualiteit. Talen die ruimte scheppen voor een existentiële, sociale en solidaire omgang met onzekerheid. Laten we daar een masterplan voor maken.’
Robert van Putten en Willem de Vos, https://verus.nl/nieuws/basisvaardigheden-we-hebben-een-masterplan-existenti%C3%ABle-vaardigheden-nodig (gepost 30-11-2022)

week 5/2023

‘Gelatenheid is in onze tijd een houding die haaks staat op en tegenwicht wil bieden aan de teneur van maakbaarheid, aan de de drift om alles onmiddellijk ter beschikking te willen hebben. Gelatenheid bevecht zo een politieke, sociale en existentiële ruimte voorbij de druk tot prestaties en succes, waarin je altijd beschikbaar moet zijn.’
Robert van Putten, Tien deugden voor politiek en overheid, 2022, p. 107.

week 4/2023

‘… het hele onderwijs als industrie en bestel lijkt erop gericht te zijn de wezenlijke zaken ondergeschikt te maken aan bijkomstigheden en maatschappelijke of politieke bijbedoelingen waarmee leerlingen en leraren niets te maken hebben.’
Cornelis Verhoeven, ‘Leerling’ in Dierbare woorden, 2002, p. 230.

week 3/2023

‘Wij zijn nooit klaar met de wereld die ons tegemoet treedt, maar staan er steeds vaker tegenover alsof dat wel het geval is.’
Hartmut Rosa, Onbeschikbaarheid, 2022, p. 122 (or. 2018; vert. H. Stegeman)

week 2/2023

‘Als existentie bestaat het individu als individu, wanneer hij of zij beseft dat zijn individualiteit aan hemzelf of haarzelf door transcendentie “gegeven” is. Niet door een besluit van hemzelf is het individu wie hij is, maar wat hij is als individu, is hem als opdracht in vrijheid gegeven. Ik kan tegenover die opdracht tekortschieten, maar ik kan haar niet aan mijzelf schenken.’
Karl Jaspers, Wijsgerig geloof. De mens tussen rede en religie, 2022, p. 23 (or. 1948; vert. L. Mordegaai)

week 1/2023

‘Atomen verwonderen zich niet, zich verwonderen kan alleen de combinatie van atomen die te eniger tijd “ik” zegt. Tot aan de laatste ademtocht, zo stel ik me voor, zal ik mezelf over de gebeurtenissen en verbanden van het leven verwonderen, alvorens mijn ik vergaat en een andere combinatie na onbepaalde tijd weer “ik” zal zeggen, dat dan niet meer hetzelfde ik is.’
Wilhelm Schmid, Gelatenheid. Wat we winnen wanneer we ouder worden, 2015, p. 123 (vert. J. Veenbaas).

2022

week 52/2022

‘Het wonder dat de wereld, het domein van de menselijke aangelegenheden, redt van wat anders zijn normale, “natuurlijke” ondergang zou zijn, is in laatste instantie het feit van de nataliteit, waarin het vermogen tot handelen ontologisch zijn wortels vindt. Het is … het geboren worden van nieuwe mensen en het maken van een nieuw begin, de handeling waartoe zij uit kracht van geboorte in staat zijn. Slechts in de volle beleving van dit vermogen liggen voor de menselijke aangelegenheden geloof en hoop …
Dit geloof in en deze hoop voor de wereld hebben wellicht hun heerlijkste en bondigste uitdrukking gevonden in de enkele woorden waarmee in de Evangeliën de “blijde boodschap” wordt aangekondigd: “Een kind is ons geboren”.’
Hannah Arendt, Vita activa. De mens: bestaan en bestemming, 1999 (1958), p. 246

week 51/2022

‘”Formules vormen de essentie van houvast. Niet alleen voor de makers, maar ook voor de kijker. Voorál voor de kijker. Kijkers die krijgen wát ze verwachten en wannéér ze het verwachten, dat is houvast.” – “En niet te vergeten de essentie van kunst!”‘
Uit een dialoog in Het alles, Dave Eggers, 2021, p. 172

week 50/2022

‘The grass was greener
The light was brighter
The taste was sweeter
The nights of wonder
With friends surrounded
The dawn mist glowing
The water flowing
The endless river

Forever and ever’
Pink Floyd, ‘High Hopes’ (chorus), from The Division Bell, 1994

week 49/2022

‘Laten we bescheiden zijn. De westerse mens is geneigd te denken dat hij alles kan begrijpen, vatten, controleren, alles kan kopen regelen. Maar dat kan dus niet, de mens is een mysterie.’
Dirk De Wachter, interview in de Volkskrant, 2 december 2022, p. 16.

week 48/2022

‘We are not connected by informational networks; it is just our computers and mobile phones that are connected by them. Here we are confronted with the same mistake that had already been made in the past when people believed that modern technology would allow them to move faster. But it was trains and planes that moved faster – not people. On the contrary, instead of walking or riding horses as they did before, in trains and planes people sit immobile in their seats. The same can be said about contemporary informational technology.’
Boris Groys, Becoming an Artwork, 2023, p. 88-89.

week 47/2022

‘Menselijke ouders … hebben hun kinderen niet alleen door verwekking en geboorte het leven geschonken, maar hebben hen tegelijkertijd ook ter wereld gebracht. In de opvoeding nemen zij verantwoordelijkheid op voor beide: voor het leven en de ontwikkeling van het kind én voor het voortbestaan van de wereld. Beide verantwoordelijkheden vallen niet samen, zij kunnen zelfs met elkaar in conflict komen.’
Hannah Arendt, ‘De crisis van de opvoeding’ (‘The Crisis in Education’), jaren 50, NL-vertaling (deels aangepast) J. Masschelein & R. Peeters, in Tussen verleden en toekomst, 1994, p. 113.

week 46/2022

‘Lezen is als denken, bidden, praten met een vriend, je ideeën uiteenzetten, luisteren naar de ideeën van anderen, luisteren naar muziek (echt waar), kijken naar een landschap, een wandeling maken langs het strand.’
Roberto Bolano, 2666 (2004/2013), p. 306.

week 45/2022

‘Do you know what you are?
You are what you is
You is what you am
(A cow don’t make ham . . . )
You ain’t what you’re not
So see what you got
You are what you is
An’ that’s all it ‘tis’
Frank Zappa, ‘You are what you is’, van You are what you is, 1981)

week 44/2022

‘Voordat we het handelen, bewegen of denken van mensen kunnen begrijpen, zouden we ons eerst moeten afvragen in welke ruimte zij zich bevinden.’
Aldo Houterman, Wij zijn ons lichaam, 2019, p. 114.

week 43/2022

‘… hoe meer kennis je hebt, hoe makkelijker het is nog meer kennis op te doen. Het geheugen is als een spinnenweb dat nieuwe informatie vangt. Hoe meer het vangt, hoe groter het wordt. En hoe groter het wordt, hoe meer het vangt.’
Joshua Foer, Het geheugenpaleis (2011/2012), p. 239.

week 42/2022

‘Het essentiële in het leven wordt ons gegeven, aangedaan, te beginnen met het pure bestaan zelf. Dit inzicht is op zich al voldoende om aan de alleenheerschappij van de activiteit een einde te maken.’
Cornelis Verhoeven, Tegen het geweld, 1967, p. 36.

week 41/2022

‘woensdag 21 juni. Als dit dagboek zin wil hebben, zal ik een nieuwe manier van schrijven moeten vinden, reëler, aardser, niet gesublimeerd in theoretische beschouwingen.’
J.J. (Han) Voskuil, Bijna een man. Dagboeken I 1939-1955, p. 201.

week 40/2022

‘Alleen wanneer ik aanneem, dat wat er ook van de dingen zij, zij niet identiek zijn, kan ik denken. Wat A ook moge zijn, het is niet A; als A=A, schrompelt de wereld ineen tot een erotiekloze, driftloze, amorfe massa banaliteiten.’
Cornelis Verhoeven, ‘Rondom de leegte’ (or. 1964), 1998, p. 133.

week 39/2022

‘Zonder het risico van dwaling en illusie is er voor de mens geen geborgenheid te vinden. Wie ten koste van alles de helderheid zoekt, raakt in de diepste duisternis.’
Cornelis Verhoeven, ‘Rondom de leegte’ (or. 1964), 1998, p. 125.

week 38/2022

‘Elk individu dat deze wereld betreedt is een nieuw begin; het universum zelf maakt als het ware een nieuwe start in hem en probeert iets te doen, al is het op kleine schaal, dat het nog nooit eerder heeft gedaan.’
John Dewey, Constructie en kritiek, 1930 (vert. J. Berding, 2011, p. 184).

week 37/2022

‘The world – the notion of “the world” – is necessarily central to education, and to thinking about education.’
Anders Schinkel, Wonder and Education. On the Educational Importance of Contemplative Wonder, 2021, p. 57.

week 36/2022

‘En ik zag dat alles niet alleen zijn eigen plaats heeft maar ook zijn eigen tijd.’
Augustinus, Belijdenissen (ed. 2017), boek VII, 21, p. 147.

week 35/2022

‘Traagheid zal worden gezien als de laatste van de archaïsche waarden, want op alle terreinen waarop de geest van de mens actief is, zal er in de allereerste plaats reden zijn om steeds sneller te reageren, informatie te verzamelen, te zien en te programmeren.’
Pierre Sansot, Lof der traagheid, 1998/2000, p. 25.

week 34/2022

‘Natuurlijk, elke keer als je iets schrijft en het de wijde wereld in stuurt en het openbaar wordt, is uiteraard iedereen vrij om ermee te doen wat-ie wil, en zo hoort het ook precies.’ Hannah Arendt, Thinking without a banister, p. 476.

week 33/2022

‘Men kan iets of iemand niet sterker bevestigen dan door ervan te houden, dit wil zeggen: door te zeggen: ik wil dat je bent – Amo, Volo ut sis.’
Hannah Arendt, Willen (1971-1978/2014), p. 134.

week 32/2022

‘Het behoort tot het kenmerk van de humanitas dat mensen voor problemen geplaatst worden die te zwaar voor hen zijn, zonder dat ze zich zouden kunnen voornemen ze vanwege hun zwaarte niet aan te pakken.’
Peter Sloterdijk, Regels voor het mensenpark, in Kroniek van een debat (2007), p. 40.

week 31/2022

‘Cornelis Verhoeven is een zeldzame vis: een vis die het water opmerkt waarin hij leeft.’
Okke Jager, Het andere in het eendere. Over het denken van Cornelis Verhoeven, 1982, p. 7.

week 30/2022

‘Een van de grootste voordelen van het ouder worden is dat men eindelijk traditionele rechten op comfort verwerft. En ik begin al goed gebruik te maken van deze rechten, steeds wanneer ik met jonge mensen van doen heb en ik heb er het grootste plezier in ze te wijzen op mijn grijze haren.’
Hannah Arendt, in een brief aan Karl Jaspers, d.d. 15-11-1953, in Hannah Arendt Karl Jaspers Correspondence 1926-1969, p. 232, mijn vert.

week 29/2022

‘Verbijstering is de verwondering in haar sterkste vorm. Inleiden tot de verwondering is daarom ook inleiden in de verbijstering, in de verbijstering storten.’
Cornelis Verhoeven, Inleiding tot de verwondering, 1971 (or. 1967), p. 68.

week 28/2022

‘Het resultaat van het handelen is niet een ding, dat, als het eenmaal is bedacht, kan worden gefabriceerd. Het resultaat van het handelen heeft vooral het karakter van een verhaal, dat zo lang voortduurt als mensen doorgaan met handelen, maar waarvan niemand, zelfs niet degene die het verhaal begon, het einde of het resultaat kan voorspellen.’
Hannah Arendt, ‘Freedom and Politics, a Lecture’ (1960), in Thinking Without a Banister, 2018, p. 242.

week 27/2022

‘Het antieke ideaal van studieus doorgebrachte vrij tijd, scholè, een ideaal waaraan onze school haar naam en een deel van haar programma dankt, vraagt om nieuwe aandacht.’
Cornelis Verhoeven, Tractaat over het spieken, 1980, p. 76.

week 26/2022

‘Cijfers hebben een uniek psychologisch effect. Ze creëren een quasi onweerstaanbare illusie van objectiviteit, een illusie die bovendien nog versterkt wordt als cijfers aan de hand van grafieken als visuele vormen worden voorgesteld. Wie cijfers ziet, meent objecten of feiten te zien.’
Mattias Desmet, De psychologie van totalitarisme, 2022, p. 72. (nadruk in or.)

week 25/2022

‘Voor velen van ons is het lezen van een boek de diepste vorm van concentratie die we ervaren: je wijdt vele uren van je leven rustig aan één onderwerp, en laat dat marineren in je geest. Het boek is het medium waardoor het merendeel van de meest ingrijpende ontwikkelingen in het menselijk denken gedurende de afgelopen vierhonderd jaar zijn [sic] bedacht en verklaard. En die ervaring bevindt zich nu in een vrije val.’
Johann Hari, De aandacht verloren. Waarom we ons niet meer kunnen concentreren, 2022, p. 95-96 (vert. M. Blankestijn)

week 24/2022

‘De natuur creëert lichamen en het zijn verhalen die daar mensen van maken.’
Ilja Leonard Pfeijffer, Monterosso mon amour, 2022, p. 9.

week 23/2022

‘De tijd dreigt de mens te verlammen. Alleen een wonder kan hem redden. Dit wonder is de gelegenheid. (…) Als wonder wordt de gelegenheid de mens gegeven: zij is een genade die uiteindelijk van het menselijke werken onafhankelijk is omdat de mens geen wonder kan doen.’
Cornelis Verhoeven, ‘De gelegenheid’ (2 mei 1954), in Kleine denkoefeningen, 2022, p. 60.

week 22/2022

‘Een opvoeding die er doelbewust en gericht op uit is, mensen te vormen naar een kunstmatig, uniform en omschreven model om ze vervolgens in te zetten voor een concreet of nuttig doel of er gladde conformisten van te maken, is minder een grote vergissing dan wel een bijna misdadige onderneming.’
Cornelis Verhoeven, Voor eigen gebruik, 1969, p. 96.

week 21/2022

‘Het lichaam is voor ieder de maat van zijn bezit, zoals de voet het is voor de schoen.’
Epictetus, Encheiridion, uitgave Amsterdam: De Driehoek, z.j., p. 46

week 20/2022

‘Door te beginnen met schrijven, door het materiaal te hanteren, brengen wij een intellectueel proces op gang. De grote leegte van de verveling wordt op deze wijze door een daad vervuld van zin.’
Cornelis Verhoeven, De mythe van het schrijverschap, heruitgave 1980, p. 14. (or. 1970)

week 19/2022

‘…. de wandelaar heeft geen haast. Hij blijft staan waar een uitzicht of een schouwspel hem bekoort, hij is altijd bereid tot het stil beschouwen van wat hij ziet. … De wandelaar is altijd geneigd om in mijmeren te vervallen. ‘
Otto Friedrich Bollnow, Mens en ruimte, 2022, p. 165-166, or. 1963, vert. J. Vorstenbosch.

week 18/2022

‘We willen onszelf zien en gezien worden zoals we zijn, en we willen ons evenzeer verbergen en ongekend blijven, want achter iedere bepaling waaraan we onderhevig zijn, sluimeren de onzegbare mogelijkheden van het anders-zijn.’
Helmut Plessner, Grenzen van de gemeenschap, 2021, p. 224, or 1924, vert. J. Vorstenbosch.

week 17/2022

‘Als voorwerp van aandacht en verwondering kan bijna niets ter wereld concurreren met een boom.’
Cornelis Verhoeven, ‘Een boom opzetten’, in De letter als beeld, 1987, p. 128.

week 16/2022

‘Ik moet eerlijk bekennen dat de vraag naar iets als vooruitgang in de filosofie mij niet zonder meer welgevallig is, evenmin als bijvoorbeeld de vraag naar het nut van de filosofie, of van de poëzie of van de maneschijn, vergeleken bij alles wat bijdraagt aan het verminderen van de ellende in de wereld of het verhogen van de welvaart.’
Cornelis Verhoeven, ‘Vooruitgang in de filosofie?’, in De letter als beeld, 1987, p. 109.

week 15/2022

‘De Rechten van de Mens, waarvan verondersteld werd dat die onvervreemdbaar waren, konden niet worden afgedwongen – zelfs in landen waar grondwetten erop gevestigd waren – wanneer er mensen verschenen die niet langer burgers van een soevereine staat waren.’
Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism (or. 1951), p. 290 (Harvest Ed.)

week 14/2022

‘De meeste mensen zijn niet geschoold in wat moderne kunst behelst. Daarom vind ik het zo belangrijk dat het in de openbare ruimte te zien is. Dan kun je er niet meer omheen, en ga je je afvragen: wat staat daar in vredesnaam? Kunst kan ontregelen, verwonderen, verbazen.’
Egberdien van Rossum, interview met een 100-jarige, de Volkskrant, 4 april 2022, p. 16.

week 13/2022

‘Des te meer men weet, des te interessanter en, hoe eigenaardig dat ook klinken mag, geheimzinniger het leven wordt.’
Konstantin Paustovski, De sprong naar het Zuiden (dl. 4 van Verhaal van een leven), 1959-1960/1983/2000, p. 74.

week 12/2022

‘Ik denk dat afkeer van politiek in oude en nieuwe tijden meer verband houdt met (de) verzelfstandiging van de politieke ambitie waarin elk ideaal wordt opgeslokt, dan met het afwijzen van de nobele doelen die gesteld worden.’
Cornelis Verhoeven, ‘Afkeer van politiek’, in Merg en been, 1981, p. 49.

week 11/2022

‘… de school (is) niet (zozeer) de plaats waar men leert wat men niet in de eigen omgeving kan verwerven, maar de plaats waar een samenleving zich vernieuwt door haar kennis en kunde als algemeen goed vrij te geven zodat vorming mogelijk wordt. Het gaat niet om de vraag naar het optimaliseren van de leerwinst en het inrichten van de productieve tijd. Het gaat om de vraag naar de mogelijkheid van vorming en het inrichten van vrije tijd om te studeren, te oefenen, te denken.’
Jan Masschelein & Maarten Simons, Apologie van de school. Een publieke zaak, 2012, p. 107.

week 10/2022

‘Alles is toeval, niets staat vast; voorspellen is voor sterrenwichelaars, heksen, glazenbolkijkers en andere charlatans. En toch zeg ik: de slagvelden van het verleden zullen de slagvelden van de toekomst zijn. Van de geschiedenis zijn we nog lang niet af.’
Pieter Waterdrinker, De rat van Amsterdam, 2022 (9e dr.), p. 297.

week 9/2022

‘Mijn kindertijd was bijna voorbij. Het is erg jammer dat we pas als we volwassen worden de bekoring van deze tijd beginnen te begrijpen. Als kind was alles zo anders. We bekeken de wereld met klare en zuivere ogen, alles leek zoveel stralender.’
Konstantin Paustovskij, Verre jaren. Herinneringen aan het tsaristische Rusland (1946/1970/2000, p. 98) (vert. Wim de Hartog)

week 8/2022

‘De inrichters van de digitale comfortzone komen … tegemoet aan wat de gemiddelde gebruiker van zoekmachines, zelftrackers en slimme speakers ten diepste wenst: toenemend gemak, vrijwaring van fricties en, als het even kan, verlossing van alles wat het bestaan onvoorspelbaar en grillig maakt.’
Hans Schnitzler, Wij nihilisten, 2021, p. 36.

week 7/2022

‘De metafysica heeft geen enkel nut. Je kunt heel goed leven zonder je er mee bezig te houden.’
Gustave Flaubert, Bouvard en Pécuchet (2007, pr. Frans 1874-1880; vert. E. Borger)

week 6/2022

‘Beginnen is altijd vreselijk moeilijk. Totdat je je meester voelt over je onderwerp, totdat je de taal leert die dit onderwerp hanteert, en je die ook zelf kunt hanteren, is veel streven en inspanning vereist.’
Thomas Mann, Inleiding in Jozef en zijn broers (2014, or. jaren 30; vert. H. Driessen).

week 5/2022

‘Taal moet in elke fase en in elke uiting een eindeloos perspectief van interpretaties toelaten. ‘
Cornelis Verhoeven, Een vogeltje in mijn buik, 2000, p. 166.

week 4/2022

‘Een competitieve meritocratie genereert … hoogmoed en zelfbedrog bij degenen die boven komen drijven en succesvol blijken, en gevoelens van vernedering en ressentiment bij de verliezers. Hoogmoed en zelfbedrog: ik heb dit alles op eigen kracht bereikt. Toevalsfactoren zoals behulpzame ouders, goede leraren, een stimulerende omgeving en natuurlijke talenten worden daarbij vergeten, deugden als nederigheid en dankbaarheid lijken overbodig en achterhaald.’
Theo de Wit, Godenstrijd in de liberale democratie, 2021, p. 100 (in een bespreking van Sandels boek, zie week 2)

week 3/2022

‘Het verband dat we met de dingen hebben, is niet afstandelijk. Elk ding spreekt tot mijn lichaam en tot mijn leven.’
Maurice Merleau-Ponty, De wereld waarnemen, 2008 (or. 1948), p. 50 (vert. J. Slatman)

week 2/2022

‘Door de eeuwen heen, van de puriteinen tot aan de verkondigers van het welvaartsevangelie, is de allure van het ethos van het geld verdienen en presteren altijd vrijwel onweerstaanbaar geweest. Het dreigt voortdurend de overhand te krijgen op het veel ootmoediger ethos van hopen en bidden, dankbaarheid en genade.’
Michael Sandel, De tirannie van verdienste, 2020, p. 83 (vert. R. van Kappel & H. Stegeman).

week 1/2022

‘En alles zweeg. Maar zelfs in dit verzwijgen
kwam nieuw begin, wenk en verandring voor. ‘
Rainer Maria Rilke, uit sonnet 1, in De sonnetten aan Orpheus (or. Duits 1922; vert. W. Blok & C.O. Jellema).

2021

week 52/2021

‘Hij noteert alvast een zin: “Cornelis Verhoeven heeft ons nog iets te zeggen“.’
Kees ’t Hart, “De lezing“, in Victorien, ik hou van je, 2021, p. 128.

week 51/2021

‘… no one – not even another writer – knew how a particular book was written. It had nothing to do with fluency. It was a clumsy, messy, and mysterious process that was done in the dark.’
Paul Theroux, My Secret History, 1990/1989, p. 413.

week 50/2021

‘De wijsheid van alle volkeren op aarde slaat de waarde van het zwijgen zéér hoog aan.’
Peter Petersen, Van didactiek naar onderwijspedagogiek, 1982, p. 55 (or. 1937).

week 49/2021

‘Zonder stilte is er geen wijsgerig denken mogelijk.’
Antoon van den Braembrussche, De stilte en het onuitsprekelijke, 2019, p. 79.

week 48/2021

‘We zijn veel minder Grieks dan we denken. We bevinden ons niet op de tribune of op het toneel, maar in de panoptische machine, en worden ingekapseld door haar machtseffecten die wij, als raderen van de machine, zelf verder geleiden.’
Michel Foucault, Discipline, toezicht en straf. De geboorte van de gevangenis, 1997, 2e dr., p. 299 (or. Frans 1975; vert. Vertalerscollectief).

week 47/2021

‘De contemplatie past in de bereidheid om tot ons te laten komen wat we zelf niet beslissen, construeren of uitlokken. In dit oponthoud van de activistische bedrijvigheid ontvouwt zich een openheid die ons toelaat te kunnen wachten wat naar ons toekomt.’
Jacques De Visscher, Toewijding. Voorbij autonomie en zelfbeschikking, 2011, p. 83.

week 46/2021

‘Het effect van het onderwijs is … revolutionair door de vrijheid die het schept en de onvoorspelbaarheid van wat ermee gebeurt.’
Cornelis Verhoeven, Onderwijs genieten, in Voor eigen gebruik, 1969, p. 101.

week 45/2021

‘Ik ben mij er volkomen van bewust dat de zin en het ethos van mijn leven slechts te zoeken zijn in het actieve, maar ik vermoed dat deze tijd voor de enig ware activiteit, voor de contemplatieve activiteit van het filosoferen, geen tijd meer heeft.’
Hermann Broch, Huguenau of de zakelijkheid, 1931-32, 1988, p. 252 (vert. Piet Meeuse)

week 44/2021

‘Het gevecht om toegang tot onze tijd, gevoelens, ideeën en emoties is in volle gang. Elke aarzeling, twijfel, zorg voor een afgewogen informatiedieet verdrinkt in een overdaad aan aanbod. (…) Wie zich daartegen wil verzetten, moet een manier vinden om deze gekookte brij te ontlopen of af te remmen. Vertraging ontstaat niet vanzelf, het kost moeite en vaak een offer.’
Merlijn Twaalfhoven, Het is aan ons, 2020/2021, p. 33.

week 43/2021

‘In alles heb ik rust gezocht, en ik heb die nergens gevonden dan alleen met een boek in een hoek.’
Thomas a Kempis (1380-1471)

week 42/2021
‘Het hoogste goed zoekt geen hulpmiddelen van buiten af: het wordt in het eigen innerlijk gecultiveerd, het bestaat helemaal uit materiaal dat het zelf geleverd heeft.’
Seneca, Brieven aan Lucilius, jaren 63-64, brief 9, ed. 1990, p. 32, vert. C. Verhoeven.

week 41/2021

‘Als kind heb ik jarenlang gewacht om volwassen te worden.’
Pierre Sansot, Lof der traagheid, 2000 (or. 1998), p. 62.

week 40/2021

‘Ik heb niets te zeggen,
maar ik wil het toch zeggen.’
‘Guido Anselmi’ (Marcello Mastroianni), in Otto e mezzo (1963) van Federico Fellini.

week 39/2021

‘Het is altijd boeiend kinderen geconcentreerd bezig te zien, vooral wanneer een maximum aan activiteit samengaat met een minimum aan beweging. Het wonder lijkt te gebeuren dat zij helemaal buiten zichzelf zijn, verdiept in iets dat interessanter dan hun ego. ’
Cornelis Verhoeven, Voorbij het begin, deel 2, 1985, p. 12.

week 38/2021

‘Just as clean air makes respiration possible, silence … is what makes it possible to think. ’
Matthew Crawford, The World Beyond your Head. How to Flourish in an Age of Distraction, 2016, p. 11.

week 37/2021

‘Echt gericht zijn op het “zelf betekent dat men niet opgesloten zit in zijn gevoelens en wensen. (…) Het betekent … dat men een rijk veld van maatschappelijke en natuurlijke relaties heeft die in het begin buiten het zelf staan, maar later worden opgenomen in de persoonlijke ervaring zodat zij daaraan betekenis, evenwicht en ordening geven.’
John Dewey, ‘Hoeveel vrijheid in de nieuwe scholen?, in: John Dewey over opvoeding, onderwijs en burgerschap, 2011 (or. 1930), p. 86, vert. J. Berding.

week 36/2021

‘Mensen die breed willen denken over het onderwijs in een snel veranderende en dynamische tijd, voorstanders van een flexibel inspelen op nieuwe situaties, maar ook wel aanhangers van de mooie gedachte, dat in het onderwijs het kind centraal moet staan, leggen gewoonlijk een grote afkeer aan de dag voor het bijbrengen van feiten en “weetjes”, het drillen, het van buiten laten leren en andere didactische methoden waarin discipline in verband wordt gebracht met de leerstof en niet met etiquette of moraal. Samen vormen deze mensen een indrukwekkende meerderheid.’
Cornelis Verhoeven, Tractaat over het spieken, 1980, p. 57.

week 35/2021

‘Beginnen is moeilijk, maar ophouden ook.’
Wil Derkse, Een levensregel voor beginners, 2003, p. 109.

week 34/2021

‘.. ik wil bij het lezen van een boek of bij het bekijken van een kunstwerk ervaringen opdoen die nieuw voor me zijn, die andere perspectieven tonen en mijn standpunten en waarheden relativeren.’
Harry Mulisch, in: C. Buchwald in gesprek met Harry Mulisch, De hond en de Duitse ziel, 2002, p. 31.

week 33/2021

‘Het amusement is dat wat ondernomen wordt om de verveling van actieve mensen te bestrijden en hen van die last te verlossen.’
Cornelis Verhoeven, Het grote gebeuren, 1966, p. 176.

week 32/2021

‘… I have sufficient knowledge of human nature to realise that it is more satisfactory to succeed on a small scale than to fail on a big one’.
Harold Nicolson, in een brief aan Vita Sackville-West, 26-8-1929, in Vita and Harold. The Letters … 1910-1962 (ed. Nigel Nicolson), p. 222-223.

week 31/2021

‘”Maar liefje, als iets het waard is gelezen te worden, dan is het het waard om herlezen te worden”.’
Virginia Woolf citeert haar vader, Leslie Stephen, in een brief d.d. 19-2-1929 aan Vita Sackville-West, in Ezeltje West. Alle brieven aan Vita Sackville-West, 1996, p. 19.

week 30/2021

‘… het effect van een handeling, zelfs de meest simpele is niet te voorspellen in al zijn consequenties, dus ook niet te verantwoorden. Wie zich excuseert voor een mislukking, zou zich het lukken niet mogen toeëigenen. Het échec moet altijd geriskeerd worden; handelen is wagen.’
Cornelis Verhoeven, Het grote gebeuren, 1966, p. 36-37.

week 29/2021

‘Voor een kind is niets zo vervelend als het principe van de nuttigheid.’
Mary McCarthy, Herinneringen aan mijn roomse jeugd, 1979, p. 28. (or. 1957)

week 28/2021

‘Het onderwijs is geen industrie die produceert en mensen zijn geen artikelen die afgeleverd worden. Er kan nooit een gladde, probleemloze verhouding zijn tussen een producerende, presterende en zichzelf als definitieve vorm beschouwende maatschappij en een verkwistend, genietend en met het odium van voorlopigheid beladen onderwijs.’
Cornelis Verhoeven, Onderwijs genieten, in Voor eigen gebruik, 1969, p. 96.

week 27/2021

‘”Want wat mij zorgen baart is dat een samenvatting van iemands opvattingen niet helemaal de geest ervan zal weergeven, want men verliest de taalkundige eigenaardigheden van een schrijver, zijn stijl noch humor en anekdote zijn samen te vatten.”‘
Olga Tokarczuk, De Jacobsboeken, 2014/2019, p. 632. (vert. K. Lesman)

week 26/2021

‘Geen enkele tekst en geen enkel boek staan ooit alleen maar verwijzen altijd naar andere teksten en boeken, waarop ze aangewezen zijn om geschreven en gelezen te kunnen worden.’
Samuel IJsseling, Boeken-wijsheid. Filosofische notities over boeken, lezers en schrijvers, 1995, p. 41.

week 25/2021

‘We zullen moeten accepteren dat de geboorte van een nieuw schepsel niet zomaar de voortzetting van onszelf is; de geboorte biedt hoop op een geheel nieuw begin, de mogelijkheid dat er iets nieuws komt wat ons op een geheel nieuwe manier naar de dingen laat kijken.’
Philippe Meirieu, Frankenstein en de pedagogiek, 2021, p. 65 (vert. Wouter Pols)

week 24/2021

‘Goedheid kan slechts bestaan wanneer ze niet wordt opgemerkt, zelfs niet door wie goed doet. (…) Vandaar: “Laat uw linkerhand niet weten wat uw rechter doet.”’
Hannah Arendt, Vita activa. De mens: bestaan en bestemming (1958/1999), p. 80.

week 23/2021

‘Duidelijk is naar mijn mening, dat de verwondering ten onrechte met een vraag wordt geïdentificeerd en dat die vraag op haar beurt weer te snel wordt omgezet in een vraag naar causale verklaring, die dan weer te haastig in verband wordt gebracht met de mogelijkheid van actief optreden.’
Cornelis Verhoeven, De duivelsvraag, 1983, p. 42.

week 22/2021

‘Writing is all about the elimination of distractions.’
Philip Kerr, Research, 2021 (2014), p. 28.

week 21/2021

‘Words, by being the most powerful tools of communication, are also the most powerful tools of deception and manipulation.’
Daniel C. Dennett, Kinds of Minds, 1996, p. 11.

week 20/2021

‘Het concept van persoon is niet een metafysisch concept; het is een moreel concept.’
Monica Meijsing, Waar was ik toen ik er niet was?, 2018, p. 241.

week 19/2021

‘Ik houd erg van moeilijke auteurs. Als ik een boek onmiddellijk begrijp vind ik er al niet meer aan. En auteurs die erg in de mode zijn, sla ik ook bij voorkeur over. Daarover vind je alles in de krant.’
Cornelis Verhoeven, ‘Onder het sadistisch oog’, in Voor eigen gebruik, 1969, p. 17.

week 18/2021

‘Tussen verwondering en vraag ligt nog een hele kloof, die je niet altijd dicht hoeft te gooien. Op een vraag moet een antwoord komen, liefst voor morgen. Juist het uitstel van de vraag is soms filosofie.’
Cornelis Verhoeven, gecit. in Ger Groot, ‘Het uitstel van de vraag’, in Op het tweede oog, red. B. Schomakers, 2003, p. 73.

week 17/2021

‘Het geweld van de daad is een voortzetting van het gewelddadig denken dat blind is voor de realiteit en vanuit die verblinding de sprong maakt naar de daad.’
Cornelis Verhoeven, Tegen het geweld, 1967, p. 18.

week 16/2021

‘Als tegenstelling tot de verwondering, die stilstaat, is de haast een voorbijgang, die alles overslaat.’
Cornelis Verhoeven, Inleiding tot de verwondering, 1967, p. 211.

week 15/2021

‘Wij vragen omdat wij al iets weten; de vraag bouwt voort op een zekerheid. (…) Wij vragen hoe laat het is, omdat we weten van een tijdrekening; wij vragen hoe iemand heet, omdat we met enig recht aannemen dat hij een naam heeft; wij vragen of iemand mee gaat, omdat dit tot de reële en bekende mogelijkheden behoort; wij vragen waarom iets er is en waarom het zo is vanuit het besef dat het er is en dat het zo is.’
Cornelis Verhoeven, Het besef. Woorden voor denken en zeggen, 1991, p. 124.

week 14/2021

‘De opvoeding, waarvan het onderwijs een onderdeel is, kan alleen maar intentioneel zijn in zoverre zij de inspanning, de activiteit en de ascese van de opvoeder betreft. Als pedagogische en didactische activiteit kan zij volgens een plan verlopen, maar wat er van die plannen terecht komt kan zij niet bepalen. Het onderwijs wordt dan ook wat al te haastig cultuuroverdracht genoemd; in werkelijkheid is het eerder een poging tot cultuuraanbod.’
Cornelis Verhoeven, Tractaat over het spieken. Het onderwijs als producent van schijn, 1980, p. 19.

week 13/2021

‘Wij kunnen niet zonder een luisterrijke aarde als enig acceptabel onderkomen voor het bestaan en handelen van de mens. Wij moeten onverzoenlijk voor zo’n aarde de strijd aanbinden met allen die ons land trachten te verminken en die het door onbenul of onwetendheid doen veranderen in een dorre, onvruchtbare woestenij.’
Konstantin Paustovski, ‘De oude boswachter heeft gelijk’, in De muziek van de herfst, 2021, p. 577 (vert. Wim Hartog, or. 1959).

week 12/2021

‘Hoe ongeduldiger een denker is, hoe duidelijker hij de eindterm van zijn verwachting voor zich ziet of meent te zien, des te naïever is hij en des te gemakkelijker wordt hij tot een agitator, die zozeer opgaat in de verwezenlijking van zijn bedoelingen, dat hij geen speelruimte overhoudt.’
Cornelis Verhoeven, Inleiding tot de verwondering, 1971 (3e druk), p. 225 (or. 1967)

week 11/2021

‘.. er is meer en meer vrijgekomen tijd die met amusement moet opgevuld worden, maar deze enorme groei aan lege tijd verandert de natuur van de tijd niet. Zoals arbeid en slaap, maakt “entertainment” onherroepelijk deel uit van het biologische levensproces. En biologisch leven betekent altijd (…) zowel bij het consumeren als bij de passieve receptie van amusement, een metabolisme dat zich met dingen voedt door ze te verorberen.’
Hannah Arendt, De crisis in de cultuur, vert. J. De Visser, 1995, p. 44. (or. 1954)

week 10/2021

‘De vicieuze cirkel van de moderne economie:
we consumeren om te leven.
We produceren om te consumeren.
We consumeren om te produceren …,
dus consumeren we om te consumeren.’
Hannah Arendt, Denktagebuch 1950- 1973, 1.Band, p. 473 (februari 1954) (mijn vertaling)

week 9/2021

‘De rijkdom van ons leven hangt af van de rijkdom onzer liefde.’
Jan Ligthart, Gedachten van Jan Ligthart, 1918, datum 1 maart.

week 8/2021

‘Let us ask what in fact is student freedom. The universities make it possible for young people over a number of years to stand outside all social groups and obligations, to be truly free.’
Hannah Arendt, ‘Thoughts on Politics and Revolution’, in Crises of the Republic, 1970, p. 170.

week 7/2021

‘Misschien zijn er mensen die met weinig boeken genoegen nemen en daar intens van genieten. Maar dat zijn toch wel niet de echte boekenliefhebbers. De boekenliefhebber wil vooral veel boeken hebben.’
Cornelis Verhoeven, ‘Boeken hebben’, in Alledaagse mijmeringen, 2021, p. 150. (or. 27-6-1956)

week 6/2021

Ingesneeuwd

Er is een onmetelijk sneeuwen
dat aanhoudt alsof iets van ons
werd weggenomen dat nablijft in
afwezigheid.

Er is een winterstil sneeuwen
dat niet ophoudt alsof iets uit ons
werd verbannen dat nu terugkeert
onophoudelijk.

Bart Vonck, in Het is vandaag de datum (bloemlezing), 2002, p. 397.

week 5/2021

‘Welbeschouwd zou gesteld kunnen worden dat het radicale onderscheid dat Arendt en anderen aanbrengen tussen “maken” en “handelen”, tussen poièsis en praxis sterk gerelativeerd wordt in de persona van de ambachtsman.’
Robert van Putten, De ban van beheersing. Naar een reflexieve bestuurskunst, 2020, p. 206. (proefschrift VU 11 juni 2020)

week 4/2021

‘If you didn’t care what happened to me,

And I didn’t care for you,

We would zig zag our way through the boredom and pain,

Occasionally glancing up through the rain,

Wondering which of the buggers to blame,

And watching for pigs on the wing.

Pink Floyd, ‘Pigs on the Wing (part one)’, Animals, 1977.

week 3/2021

‘Kunstenaars hebben schoonheid en de natuur aan hun zij, maar een filosoof moet zijn wereld in zijn hoofd bewaren, totdat… zij een eenheid wordt, volkomen helder wordt… tot hij een god kan worden… of anders, inzien dat zijn alles niets is.’
Iris Murdoch, De leerlingfilosoof, 1984 (1981), p. 134.

Week 2/2021

‘Living in a real world and speaking with one another about it are basically the same.’
Hannah Arendt, ‘Introduction into Philosophy’, in The Promise of Politics, 2005, p. 129.

Week 1/2021

‘Quotations are voices the author introduces into the space of a text, voices that
can encounter one another in continually new ways in the here and now of writing,
just as they do in the here and now of reading.’
Marie Luise Knott, Unlearning with Hannah Arendt, 2015/2011, p. 95.

2020

Week 53/2020

‘”… vertelt u eens een uur lang wat u doet terwijl u het doet,
u krijgt dan een opsomming van volledig geïsoleerde feiten. Vertelt u dan nadien
wat u in dat uur hebt gedaan, de gebeurtenissen zullen nu een raadselachtig verband
gekregen hebben, een temporele continuïteit”.’
Patricio Pron, Het begin van het voorjaar, 2016 (2011), p. 189.

Week 52/2020

‘De vreugde van het schrijven.
Het vermogen tot vereeuwiging.
De wraak van een sterfelijke hand.’

Wislawa Szymborska, Slotstrofe van ‘De vreugde van het schrijven’ (1967), in
Uitzicht met zandkorrel (vert. Gerard Rasch, 1998), p. 31.

Week 51/2020

‘Snelheid was een alledaagse lichamelijke ervaring geworden.’
Philipp Blom, De duizelingwekkende jaren. Europa 1900-1914, 2010 (2008), p. 325.

Week 50/2020

‘… concentratievermogen. De bekwaamheid om de beperkte hoeveelheid talent die je hebt
intensief te richten op één cruciaal punt. Als je dat vermogen niet hebt, zul je nooit
iets belangrijks kunnen verwezenlijken.’
Haruki Murakami, Waarover ik praat als ik over hardlopen praat, 2009/2007, p. 92.

Week 49/2020

‘Belangen en opinies zijn volstrekt verschillende politieke verschijnselen.’
Hannah Arendt, Over revolutie, 2009, or. 1963, p. 269.

Week 48/2020

‘Verzamelen heeft iets paradoxaals. Het is een onophoudelijk streven naar
compleetheid, in het heimelijke verlangen dat dit punt nooit bereikt zal worden.’
Wim Huijser, In Luiletterland, 2018, p. 182.

Week 47/2020

‘De reden waarom wij nooit met zekerheid de uitkomst en het einde van een handeling
kunnen voorspellen, is eenvoudig dat er aan het handelen nooit een einde komt.’
Hannah Arendt, Vita activa. De mens: bestaan en bestemming, 1999 (or. 1958) p. 231.

Week 46/2020

‘The speed of events is so swift that what surprised us in one week is likely
to be overtaken in the next.’
Susan Neiman, Learning from the Germans, 2020 Penguin Ed., p. 388.

Week 45/2020

‘Entering our contested classrooms – that space where the eternal conflict between the ideal of teaching and the reality of institutional schooling lives – we must think more deeply about our first principles, the tools we carry inside us into teaching every day. The friction is timeless and abiding, and today the contradictions between the ideal and the material are stark: an almost pathological obsession with student results on high-stakes standardized tests; the reduction of education to a single metric; the near-total disregard in the halls of power for the experiences and collective wisdom of classroom
teachers; the systematic dismantling of the public space in favor of private management and private profit.’
William Ayers, ‘I shall create! Teaching toward freedom’, in Lisa Delpit (Ed.) (2019). Teaching when the world is on fire, p. 5.

Week 44/2020

‘Houd nooit op te beginnen; begin nooit op te houden.’
Harry Mulisch, in Saal, K. & Kuiper, J. (red.) (2020). Harry Mulisch. Ik kan niet dood zijn – Aforismen..

Week 43/2020

‘… de smerigheid die elke dag om ons gebeurt (is) een groeisel zonder wortels.
Goedheid lijkt meer op knolraap! De smerigheid wil maar één ding, meer van zichzelf.
Het wil zelf zelf zelf zelf niets dan steeds opnieuw zelf. Ik begin me te realiseren dat het
hierin erg lijkt op het wegblaasmos dat zich snel overal heen verspreidt maar makkelijk
weggeschopt kan worden omdat het alleen greep heeft op de oppervlakte.’
Ali Smith, Zomer, 2020, p. 234.

Week 42/2020

‘… though the self may be an anxious item, and we are all no more than a face
drawn in the sand on the very edge of the waves in a collapsing cosmos,
the self as we’ve invented and pampered it, the private self, the personal self,
is a being worthy of treasure.’
Michael Bradbury, To the Hermitage, 2001, p. 426.

Week 41/2020

‘Philosophy begins when you don’t know where to look for an answer.’
Philip Kerr, Hitler’s Peace, 2005/2020, p. 206.

Week 40/2020

‘Het kind is geen bezit van de ouders, noch een produkt.’
Cornelis Verhoeven, ‘De resten van het vaderschap’, in De resten van het vaderschap, 1975, p. 51.

Week 39/2020

‘Die Frage nach dem Sinn von Politik wie das Misstrauen gegen Politik sind sehr alt,
so alt wie die Tradition politischer Philosophie.’
Hannah Arendt, Was ist Politik?, (Hsg. U. Ludz), 1993, p. 35.

Week 38/2020

‘Normal men do not know that everything is possible.’
David Rousset, geciteerd in: Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism, part III. Totalitarianism, 1994, p. 303.

Week 37/2020

‘Legends have always played a powerful role in the making of history.’
Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism, part II. Imperialism, 1994, p. 208.

Week 36/2020

‘Overal waar je geweest bent zou je moeten kunnen blijven, je zou er in ieder geval
een versie van jezelf moeten kunnen achterlaten die je later nog eens zou kunnen opzoeken.
Iedereen die je bent geweest zou je nog steeds moeten zijn.’
Rob van Essen, De goede zoon, 2018, p. 274.

Week 35/2020

Stormy weather

Week 34/2020

‘… op school worden geen activiteiten uitgevoerd omwille van geldelijk gewin
maar omwille van hun eigen inhoud. Bevrijd van oneigenlijke verbanden en van de druk om
zijn brood te verdienen, bieden ze ervaringsvormen die in zichzelf waardevol zijn:
ze hebben werkelijk bevrijdende kwaliteit.’
John Dewey, Spel en werk in het curriculum, in John Dewey over opvoeding, onderwijs en
burgerschap, 2011, p. 108 (vert. J. Berding; or. 1916, Democracy and Education).

Week 33/2020

‘Totalitarianism’s central assumption that everything is possible … leads through consistent elimination
of all factual restraints to the absurd and terrible consequence that every crime the rulers can conceive of
must be punished, regardless of whether or not it has been committed.’
Hannah Arendt, The origins of totalitarianism, 1994 (or. 1951), p. 427.

Week 32/2020

‘… human beings in the true sense of the term can exist only where there is a world,
and there can be a world in the true sense of the word only where the plurality of the human race
is more than a simple multiplication of a single species.’
Hannah Arendt, ‘Introduction into Politics, in The promise of politics (ed. Jerome Kohn), 2005, p. 176.

Week 31/2020

‘… de meeste mensen zijn niet in staat om zelf over iets na te denken.
En mensen die niet nadenken zijn juist degenen die weigeren naar anderen te luisteren.’
Haruki Murakami, 1q84, Boek 3, 2011 (2010), p. 155.

Week 30/2020

‘De mens doet alsof hij de schepper en de meester van de taal is,
terwijl zij toch de mens regeert.’
Martin Heidegger, ‘Bouwen Wonen Denken’, in Over denken, bouwen, wonen. Vier essays, 1999 (1991/1951), p. 47
(vert. H.M. Berghs).

Het citaat van de week is even met vakantie…

Week 27/2020

‘Het is een vergissing te menen, dat een diep nadenken over de uiteindelijke mogelijkheden
van het leven enige helderheid in het leven zou kunnen brengen. Helderheid is geen product
van het denken, maar van beslissing en keuze. Helder is alleen een simpel leven,
dat in vrijwilige naïviteit zich aan een vast kader bindt.’
Cornelis Verhoeven, ‘Rondom de leegte’, in Rondom de leegte, 1998 (1965), p. 125.

Week 26/2020

‘”Wat belangrijk is, belangrijker nog dan grote dingen die in andere hoofden zijn gedacht,
zijn de kleine dingen die je in je eigen hoofd denkt…”‘
Haruki Murakami, Spoetnikliefde, 1999 (2004), p. 174.

Week 25/2020

‘Maar wat was tijd eigenlijk? Ik vroeg het me af. Voor het gemak meten we het verstrijken
van de tijd met de wijzers van een klok. Maar horen we dat echt zo te doen? Vergleed de tijd
werkelijk zo regelmatig in één vaste richting? Koesteren we daarover geen grote misvatting?’
Haruki Murakami, De moord op Commendatore. Deel 2. Metaforen verschuiven, 2018, p. 382.

Week 24/2020

‘Sehen, Fragen stellen und auf Fragen antworten – das ist der Inhalt unseres Lebens,
das ist der Inhalt unserer neuen Pädagogik…’
Janusz Korczak, ‘Eine Schule für das Leben’, in Begegnungen und Erfahrungen, 1982 (or. Pools 1908), p. 30.

Week 23/2020

‘Identiteit is maar een moment van stilstand tussen bewegingen in.’
Cornelis Verhoeven, Inleiding tot de verwondering, 1971 (or. 1967), p. 73.

Week 22/2020

‘In de ideologie van de activiteit, de fraseologie van de uitgestelde, onbegrepen
woede, wordt de nood van de activiteit tot een deugd verheven en elke vorm van passiviteit
tot een ondeugd gedegradeerd.’
Cornelis Verhoeven, Tegen het geweld, 1967, p. 48.

Week 21/2020

‘Wat je doet en niet wat je intentie is, heeft … invloed en vindt zijn weerklank in de wereld.’
Suzan Neiman, ‘Filosofie, geen geschiedenis’, in Afgezien van de feiten, 2014
(drie essays, gebundeld t.g.v. de uitreiking van de Spinozalens), p. 55.

Week 20/2020

‘Vreemd toch: zo lang ik een kind was, was ik graag groot geworden, en toen ik groot
was geworden, verlangde ik er vaak naar terug een kind te zijn.’
Leo (Ljev) Tolstoj, Kindertijd Jeugdjaren Jongelingschap, 2008 (Rainbow, vert. H. Leerink), p. 87.

Week 19/2020

‘Ongeduld is een van de zwakheden van de tiran, een gevolg van bloeddorst;
het is ongeduldigheid waardoor de conventioneel wrede leider verwordt tot een massamoordenaar.’
Paul Theroux, ‘Mrs. Everest’, in: De vrouw van de reiziger, 2014, p. 113.

Week 18/2020

‘Niemand heeft ooit een feit, theorie of machine gezien die konden overleven buiten
de netwerken die ze hadden voortgebracht.’
Bruno Latour, Wetenschap in actie, 1995, p. 314. (or. 1987)

Week 17/2020

‘Je kunt een heleboek kennis vergaren over iemands psychologie, maar dat levert je
bij lange na niet een zekerheid op die je in staat stelt diens gedrag te voorspellen
zoals je het “gedrag” van een spaceshuttle kunt voorspellen op zijn reis door de ruimte.
Geen wonder dus dat menswetenschappen zo ostentief met het label “wetenschappelijkheid” zwaaien.
Dat doen ze bovenal omdat ze zo’n wetenschappelijkheid wensen, want niet hebben.’
Marc De Kesel, Het münchhausenparadigma. Waarom Freud en Lacan ertoe doen, 2019, p. 111.

Week 16/2020

‘Odysseus is niet alleen de “veellistige”, die op allerlei manieren zijn slimme plannen
weet te realiseren, maar ook de “veelduldende”, die de slagen van het noodlot weet te incasseren
en zijn tijd afwacht. Hij doet niets als hij van zijn daden geen effect verwacht,
hij zegt niets als hij niets te zeggen heeft.’
Cornelis Verhoeven, Omzien naar het heden, 1968, p. 91.

Week 15/2020

‘Je moet dichtregels in je hoofd
dragen zoals je lucifers bij je hebt,
omdat er elk moment een ijstijd kan uitbreken.’
Joseph Brodsky, geciteerd in Wim Kayzer, Vertrouwd en o zo vreemd, 1995, p. 134.
(dank aan Hester IJsseling)

Week 14/2020

‘Hoe
In een uur van grote duisternis
sla ik blindelings open
de Collected Poems van Wallace Stevens
en lees: How to live. What to do
en durf niet verder meer te lezen
schrijf dus maar die titel over
en hoop op betere tijden.’
Remco Campert, ‘Hoe’, in de bloemlezing Kus zoekt mond, 2000, p. 105. (or. Betere tijden, 1970)

Week 13/2020

‘It is important to examine the need for quiet in lessons and how silence
can help young people to think.’
Jamie Thom, A quiet education, 2020, p. 45.

Week 12/2020

‘Zoals liefde voor de ander – de kracht en de echtheid van die liefde – zich toont
en bewijst in het geduld met de ander, zo is er ook geloof aanwezig … in een vorm van geduld
in de confrontatie met alle moeiten, ontberingen en dubbelzinnigheden van het leven.
Daar, in dat geduld – misschien wel vooral daarin – blijkt zijn kracht en oprechtheid.’
Tomás Halík, Geduld met God. Twijfel als brug tussen geloven en niet-geloven, 2015, p. 184.

Week 11/2020

‘De werkelijkheid is ten opzichte van het denken altijd een verrassende openbaring,
een groot gebeuren waarvan wij eerder de verbaasde getuigen dan de auteurs zijn.’
Cornelis Verhoeven, De glans van oud ijzer. Herinneringen 1928-1982, 1996, p. 139.

Week 10/2020

‘Waaruit is eigenlijk ooit gebleken, dat het kind centraal gesteld wil worden
en niet veel liever zich wil verdiepen en verliezen in iets waarin het geïnteresseerd is?’
Cornelis Verhoeven, Tractaat over het spieken, 1980, p. 56.

Week 9/2020

‘… denken is de onmacht tegenover het geweld van de werkelijkheid.’
Cornelis Verhoeven, Tegen het geweld, 1967, p. 19.

Week 8/2020

‘Het is de taal die er eerst is, die altijd al aan het subject voorafgaat.
De taal maakt het subject mogelijk en “produceert” het.’
Marc De Kesel, Het münchhausenparadigma. Waarom Freud en Lacan ertoe doen, 2019, p. 10.

Week 7/2020

Week 6/2020

‘Het leven van een mens is een massa verschillende, mogelijke levens, waarvan er slechts één,
of slechts een aantal, werkelijkheid wordt, terwijl die andere enkel onvolledig, kortstondig
of helemaal nooit tot uitdrukking komen. Zo ongeveer stel ik me de geschiedenis van élk mens voor.’
Karel Capek, Een doodgewoon leven, 2017 (6e druk), p. 167. (or. Tsjechisch, 1934)

Week 5/2020

‘Een kind alleen vergeet in zijn spel zichzelf en alles om zich heen
en zijn vergeten staat buiten de tijd.’
Karel Capek, Een doodgewoon leven, 2017 (6e druk), p. 23. (or. Tsjechisch, 1934)

Week 4/2020

‘”Geduld, zeggen ze steeds maar, geduld! Maar je moet toch weten tot waar
en hoe lang je geduld moet hebben.”‘
Stefan Zweig, Ongeduld, 2018 (8e druk), p. 194. (or. Duits 1939, Ungeduld des Herzens)

Week 3/2020

‘Want wat is tijd? Kan iemand dat even kort uitleggen?’
Augustinus, Belijdenissen, ed. 2017, vert. Wim Sleddens, p. 246.

Week 2/2020

‘[In Oaxaca, Mexico] most people walk. A city of pedestrians moves at a human pace
in most other respects, too, and is inevitably a place where small details are more visible,
and noticed and appreciated. Strollers see more, and are more polite, than drivers.’
Paul Theroux, On the Plain of Snakes. A Mexican Journey, 2019, p. 230.

Week 1/2020

‘Alles wat is, is op een of andere manier “gegeven”.’
Samuel IJsseling, Heidegger. Denken en danken, geven en zijn, 2015 (or. 1964), p. 44.

2019

Week 52/2019

‘Het wonder dat de wereld, het domein van de menselijke aangelegenheden, redt van wat anders zijn normale, “natuurlijke” ondergang zou zijn,
is in laatste instantie het feit van de nataliteit, waarin het vermogen tot handelen ontologisch zijn wortels vindt.
Het is … het geboren worden van nieuwe mensen en het maken van een nieuw begin, de handeling waartoe zij uit kracht van geboorte in staat zijn.
Slechts in de volle beleving van dit vermogen liggen voor de menselijke aangelegenheden geloof en hoop …
Dit geloof in en deze hoop voor de wereld hebben wellicht hun heerlijkste en bondigste uitdrukking gevonden in de enkele woorden waarmee in de Evangeliën
de “blijde boodschap” wordt aangekondigd: “Een kind is ons geboren”.’
Hannah Arendt, Vita activa. De mens: bestaan en bestemming, 1999 (1958), p. 246.

Week 51/2019

‘Opvoeding is een kwestie van liefde, geduld en wijsheid. En de laatste twee groeien waar de eerste heerst.’
Tekst op de grafsteen van Jan Ligthart (1859-1916)

Week 50/2019

‘Nog altijd voel ik iets van jaloezie als ik iemand met een proefschrift bezig zie.’
Cornelis Verhoeven, De glans van oud ijzer, 1996, p. 97.

(Op 9 december 1999 promoveerde ik aan de Vrije Universiteit op het proefschrift
De participatiepedagogiek van John Dewey. Opvoeding, ervaring en curriculum.)

Week 49/2019

‘The whole problem is that we constantly do something. Not necessarily on the physical level –
yet on the mental level we are extremely busy creating stories and identities, fighting battles and
winning victories. To really do nothing means that the mind too does nothing and creates nothing.’
Yuval Noah Harari, 21 Lessons for the 21st Century, 2019/2018, p. 353.

Week 48/2019

‘Ich muss auf das Klingen warten in der Stille, und ich weiss, wenn ich das Klingen dränge, dann kommt es erst recht nicht.’
Rainer Maria Rilke (uit de Briefe 1892 – 1904) (met dank aan Hester IJsseling).

Week 47/2019

‘En tot slot, mijn zoon, nog deze waarschuwing: er komt geen einde aan het aantal boeken
dat geschreven wordt, en veel lezen mat het lichaam af.’
Prediker, 12, v. 12 (NBV).

Week 46/2019

‘Geduld mijn ziel en geduld:
Uw nieuwe oogst kiemt nog niet, –
de korrel slaapt in het verborgne
gebied.’
Henriette Roland Holst-van der Schalk, Verworvenheden, 1927.

Week 45/2019

‘”Du sollst Geduld haben, denn wir arbeiten nicht für uns selbst, sondern für die Ewigkeit”.’
‘Beerta’ in J.J. Voskuil, Het Bureau 2. Vuile handen, 1996, p. 193.

Week 44/2019

‘Elk vormingsproces is een uitbreiding en verrijking, maar ook een beperking
en verarming van wat mogelijk geweest was.’
Klaus Mollenhauer, Vergeten samenhang. Over cultuur en opvoeding, 2017, p. 16 (oorspr. 1983/6).

Week 43/2019

‘Wij zijn, wij weten dat wij zijn en wij hebben dat zijn en dat weten lief.’
Augustinus, De Stad van God, XI, 26, geciteerd in: Hans Alderliesten, Augustinus voor mensen van nu
2019, p. 14 (oorspr. 413-426).

Week 42/2019

‘”De ernst waarmee een kind zijn spel speelt, dat is iets heel fijns en teers,”
vervolgde Maarten, terwijl hij zijn glas oppakte. “Dat is voor mij eigenlijk altijd het voorbeeld.”‘
J.J. Voskuil, Bij nader inzien, 1997, p. 371 (6e druk; oorspr. 1963).

Week 41/2019

‘Das spezifisch Böse der Gewalt ist ihre Stummheit.’
Hannah Arendt, Denktagebuch 1950 – 1973, 1. Band, 2016, p. 345 (oorspr. april 1953).

Week 40/2019

‘Situation wird zur Grenzsituation, wenn sie das Subjekt durch
radikale Erschütterung seines Daseins zur Existenz erweckt.’
Karl Jaspers, Von der Weite des Denkens, 2012, p. 11 (oorspr. 1932).

Week 39/2019

‘Vakantie is voor een deel ook het plezier van het naar huis verlangen,
naar de kachel, mijn eigen lamp, mijn eigen krant, mijn eigen stoelen.
En naar het terugverlangen naar de vakantie.’
J.J. Voskuil, Terloops. Voettochten 1957 – 1973, 2004, p. 79.

Week 38/2019

‘De nauwkeurig vastgestelde verschijningsvormen van de soeverein, de praal en
het ceremonieel dat daarmee gepaard gaan, de afbeeldingen die van zijn grootheid getuigen-
dit alles zorgt ervoor dat het geloof in een gemeenschappelijke onderwerping aan de natuurwet
of goddelijke wet wordt gevoed (…)
Er is altijd een bijzondere symboliek vereist om het idee van de eenheid van de Natie
en het idee van haar voortbestaan in de tijd te waarborgen.’
Claude Lefort, ‘Democratie en vertegenwoordiging’, in Wat is politiek?, 2016 Nl-ed, p. 104-105.

Week 37/2019

‘Tracht niet alles volgens uw wil te laten geschieden, maar laat het geschieden
zoals het komt. Daar zult ge wel bij varen.’
Epictetus (ca 50 – ca 120), Encheiridion, z.j., p. 21.

Week 36/2019

‘There is a dangerous tendency today to refuse to listen to others who disagree with us.’
Richard J. Bernstein, Why read Hannah Arendt now, 2018, p. 72.

Week 35/2019

‘Het ervaringswetenschappelijk onderzoek is slechts dan pedagogisch zinvol, wanneer
het opgenomen is in een geheel van bovenwetenschappelijke opvoedingswijsheid.’
S. Strasser, Opvoedingswetenschap en opvoedingswijsheid, 1974 (1963), p. 117.

Week 34/2019

‘Das “keine Zeit haben”, dat so aussieht wie der strengste Ernst, ist vielleicht
die grösste Verlorenheit an der Banalitäten des Daseins.’
Martin Heidegger, uit Die Grundbegriffe der Metaphysik, geciteerd in Awee Prins, Uit verveling, 2007, p. 183.

Week 33/2019

‘In een maatschappij waar het uitoefenen van heerschappij en controle hoog
in aanzien staan, is het ouderschap de leerschool van de nederigheid.’
Michael Sandel, ‘Pleidooi tegen perfectie’, in Heijne, B. (red.), Kleine filosofie van de volmaakte mens, 2015, p. 60 (or. Engels, 2009).

Week 32/2019

‘The world is constituted as an earthly world not just by the works of God
but by the “lovers of the world”, that is, by men, and by what they love. It is the
love of the world that turns heaven and earth into the world as a changeable thing.’
Hannah Arendt, Love and Saint Augustine, 1996, p. 17 (or. Duits, 1929, diss.).

Week 31/2019

‘Zoals eten zo lekker kan zijn dat je door wilt blijven eten, zo kan het ook met lezen zijn.’
Marita Mathijsen, Vroeger is ook mooi, 2011, p. 84..

Week 30/2019

‘i carry your heart with me (i carry it in my heart).’
e e cummings (in: Poetry, June 1952, p. 128),Complete poems 1904-1962.

Week 29/2019

‘I define education as the process of remaking, or reconstituting, experience,
so as to give it a more socialized content, through the medium of increase of control of experience.’
John Dewey, Lectures in the Philosophy of Education: 1899, (Ed. R. Archambault), 1966, p. 113.

Week 28/2019

‘”Schoonschrijven. Dat leerde je op school. Daar is het schrijven uit geboren,
uit het schoonschrijven. Eerst schoonschrijven, dan schrijven.”‘
Remco Campert, interview in de Volkskrant, magazine, 6-7-2019, p. 22.

Week 27/2019

‘Wat is tijd dan? Zolang niemand het me vraagt, weet ik het wel. Maar als ik
op deze vraag antwoord moet geven, weet ik het niet meer.’
Aurelius Augustinus, Belijdenissen, vert. Wim Sleddens, 2017, p. 247.

Week 26/2019

‘How many Hannah Arendts are there?’
Joanna V. Scott & Judith C. Stark (Eds.), ‘Rediscovering Hannah Arendt’, in
H. Arendt, Love and Saint-Augustine, 1996, p. 116.

Week 25/2019

‘The Human Condition was never just a book about action. In the book’s opening pages,
Arendt explicitly states that her aim is to “think what we are doing” …’
John Kiess, Hannah Arendt and Theology, 2016, p. 189.

Week 24/2019

‘Omdat wie we zijn en wat van ons verwacht wordt niet langer vastligt,
gaat er een blijvende verleiding uit van het disparate andere. We worden op vele
gebieden door anderen aangesproken en kunnen nooit meer aan de voortdurende vraag voldoen.
Is het feit dat we zoveel kunnen kiezen niet een te hoge prijs voor de individualisering?’
E.A. Godot, Zonde van de tijd. Zeven opstellen over opvoeding, 2006, p. 120.

Week 23/2019

‘Ongeduld is een van de zwakheden van de tiran, een gevolg van bloeddorst;
het is ongeduldigheid waardoor de conventioneel wrede leider verwordt tot een massamoordenaar.’
Paul Theroux, ‘Mrs Everest’, in De vrouw van de reiziger, 2014, p. 113.

Week 22/2019

‘Reading is a serious matter, but readers are seldom lonely or bored, because reading is a refuge and an enlightenment.’
Paul Theroux, ‘My life as a reader’, in Figures in a landscape, 2018, p. 318.
[het citaat van de week was er een paar weekjes tussenuit]

Week 18/2019

‘Beginnen is moeilijk, maar ophouden ook.’
Wil Derkse, Een levensregel voor beginners. Benedictijnse spiritualiteit voor het dagelijks leven, 2009, p. 109.

Week 17/2019

‘… the world is a timepiece.’
Yann Martel, The high mountains of Portugal, 2016, p. 285.

Week 16/2019

‘Opvoeding heeft te maken met het ontsluiten van de wereld en het tot leven wekken van die wereld zelf
(van de woorden, de dingen, de praktijken die de wereld uitmaken). Dat is precies wat gebeurt in die “schoolse tijd”.’
Jan Masschelein & Maarten Simons, Apologie van de school. Een publieke zaak, 2012, p. 64.

Week 15/2019

‘De tijd de tijd de tijd de tijd de tijd de tijd de tijd de tijd de tijd.
Hè?
Hij is al voorbij!’
Sylvain Tesson, Zes maanden in de Siberische wouden, 2011/2015, p. 167.

Week 14/2019

‘Kinderen luisteren niet zozeer naar wat je zegt of doet … ze luisteren vooral naar wie je bent.’
Joke Hermsen, Rivieren keren nooit terug, 2019(3), p. 120.

Week 13/2019

‘Aandacht. Kijk goed. Ga niet voorbij aan de kwaliteit en waarde van ieder ding.’
Marcus Aurelius (121-180), in Leven in het heden, 2009/2001, p. 187.

Week 12/2019

‘De kostbaarste waarden moet men niet zoeken, ze moeten worden afgewacht.
Uit eigen kracht immers kan de mens hen niet vinden. Als hij naar hen op zoek gaat,
zal hij op valse waarden stuiten en niet weten dat ze vals zijn.’
Simone Weil, ‘Overwegingen over de goede manier van studeren bij het onderwijs’, in Wachten op God, 2018, p. 73. (or. postuum 1951)

Week 11/2019

‘Zonder liefde en gedeelde verantwoordelijkheid voor de wereld kan er onvoldoende tegenwicht
worden geboden aan de amor sui, de zelfzucht, die als primaat van het kapitalisme geldt.’
Joke Hermsen, Het tij keren met Rosa Luxemburg en Hannah Arendt, 2019, p. 85.

Week 10/2019

‘Iemand is niet alleen dan origineel als hij de wereld een of andere ontdekking schenkt.
Elke keer wanneer hij een ontdekking doet, is hij origineel, al hebben duizenden anderen dezelfde
ontdekking gedaan.’
John Dewey, ‘Constructie en kritiek’, in John Dewey over opvoeding, onderwijs en burgerschap, 2011, p. 185. (vert. van mij; or. USA 1930)

Week 9/2019

‘In de westerse wereld draait het allemaal om doen: de berg beklimmen,
de markt beheersen, zo snel mogelijk geld verdienen, de carrièreladder naar de top
bestijgen. Al deze dingen zijn uitingen van doe-gerichte, dynamische activiteiten, de
energie van het mannelijke, om het zo te zeggen. Wat we minder waarderen in onze cultuur,
zijn de meer ontvankelijke, ‘vrouwelijke’ activiteiten: op je zegeningen wachten, openstaan
voor je intuïtie, het juiste moment afwachten, de waarheid tot ons door laten dringen en
ons laten bewegen.’
Mary Jane Ryan, De kracht van het geduld, 2003, p. 57. (or. USA 2003)

Week 8/2019

‘Onderwijzers tetteren steeds maar weer feitenmateriaal in onze oren, als waren het trechters
waar je van alles en nog wat in kunt gieten, en laten ons slechts herhalen wat zij hebben voorgekwauwd.
Ik wil dat de pedagoog hier verandering in brengt. Hij moet zijn pupil … meteen aan de tand voelen,
hem de dingen zelf laten onderzoeken, hem zelf leren onderscheid te maken en te kiezen. Hij moet hem
nu eens op weg helpen, dan weer zelf zijn weg laten vinden. Laat de leraar niet de enige zijn die het woord
voert en de dingen uitvindt, hij moet op zijn beurt luisteren naar de wat de leerling te zeggen heeft.’
Montaigne, Over de opvoeding, in De essays, 2012, p. 190. (oorspronkelijk 1571-1592)

Week 7/2019

‘”Alleen de dingen die je tam maakt, leer je kennen”, zei de vos. “De mensen hebben geen tijd
meer iets te leren kennen. Ze kopen dingen klaar in winkels. Maar doordat er geen winkels zijn die
vrienden verkopen, hebben de mensen geen vrienden meer. Als je een vriend wilt, maak mij dan tam!”
“Wat moet ik dan doen?”, zei het prinsje.
“Je moet véél geduld hebben”, antwoordde de vos…’
Antoine de Saint-Exupéry, De kleine prins, 1993/1943, p. 67.

Week 6/2019

‘Eén zaterdagse Volkskrant bevat evenveel informatie als een zeventiende-eeuwer in zijn hele leven las.’
Jos de Mul, Kunstmatig van nature. Onderweg naar Homo sapiens 3.0, 2014, p. 101.

Week 5/2019

‘Ik begon mijn geheugen te gebruiken. Als volwassenen iets noemden en naar iets wezen, keek ik en onthield ik
het woord dat ze dan gebruikten. Dat was kennelijk de betekenis van zo’n gebaar.
Eigenlijk is dat de natuurlijke woordenschat van alle volkeren: de uitdrukking van je gezicht, je manier van kijken, allerlei gebaren en je stem.
Daarmee geef je aan wat er in je leeft, of je iets graag wilt hebben en bewaren, of dat je het juist niet wilt en van je afzet. Woorden krijgen hun plaats in allerlei zinnen.
Als ik ze vaak hoorde, begon ik beter te begrijpen wat ze betekenden. En met mijn mond oefende ik die woorden tot ik er mijn verlangens mee kon weergeven.’
Aurelius Augustinus, Belijdenissen, (vert. Wim Sleddens; Damon 2017), Boek 1, 13 (pp. 39-40).

Week 4/2019

‘want niemand doet iets
in verborgenheid
terwijl hij ernaar zoekt
zelf in de openbaarheid te zijn;
als je deze dingen doet,
vertoon jezelf dan aan de wereld.’
Joh. 7:4, (uit: Naardense Bijbel, herz. 2014)

Week 3/2019

‘Een gezag zonder geduld ontaardt.’
Cornelis Verhoeven, Inleiding tot de verwondering, 1971/1967, p. 165.

Week 2/2019

‘Het is de ellende van de filosofie dat zij geen einde kan maken aan het geweld, maar dat het geweld een einde maakt aan de filosofie.’
Cornelis Verhoeven, Tegen het geweld, 1967, p. 31.

Week 1/2019

‘Hier heb je een dag. Kijk er goed naar. Dit is een dag die niet meer terugkomt. Een dag minder, weer een dag minder. Dit is de tijd.’
Johan Harstad, Max, Mischa en het Tet-offensief, 2015/2017, p. 1123.

Week 52/2018

‘Het handelen is in werkelijkheid het enige wonderen wrochtende vermogen van de mens, zoals Jezus van Nazareth … heel goed moet hebben geweten toen hij de macht van de vergeving vergeleek met de meer algemene macht tot het doen van wonderen, daarmee beide op één lijn stellend en binnen het bereik van de mens brengend.’
Hannah Arendt, Vita activa. De mens: bestaan en bestemming, 1994/1999, p. 246.

Week 51/2018

‘Democratie vraagt om ervaring, geduld en het kunnen leven in uitstel om niet het slachtoffer te zijn van overhaasting of zelfs van geweld.’
Jacques De Visscher, Toewijding. Voorbij autonomie en zelfbeschikking, 2011, p. 27.

Week 50/2018

‘Geduld is een partij waar mensen allang niet meer op stemmen.’
Johan Harstad, Hässelby. Het demonteren is begonnen (roman), 2007/2009, p. 13.

Week 49/2018

‘Het niet in staat zijn tot geduld is over het algemeen een van de eigenschappen, die het bestaan van de moderne beschaving de grootste schade toebrengt. Daarom zal … het in staat zijn tot geduld en tot rustig afwachten, wezenlijk ertoe kunnen bijdragen, om de mens over zijn verkramping heen te helpen en hem open te stellen voor de gaven en opgaven, die de wereld in zich bergt.’
Otto F. Bollnow, Nieuwe geborgenheid. Een bijdrage ter overwinning van het existentialisme, 1955/1958, p. 49.

Week 48/2018

‘We live in this age of communication, drowned with communication which comes in the form of distracting substitutes for reality. But the reality of our day comes in art.’
Saul Bellow, geciteerd in Zachary Leader, The life of Saul Bellow. Vol. 2, Love and Strife, 1965-2005, 2018, p. 278.

Week 47/2018

‘If Hannah Arendt had not existed it would most certainly be necessary to invent her. Her life is a parable, not just of our age, but of several centuries of European thought and existence.’
Ernst Gellner (1925-1995), geciteerd in Annette Vowinckel, Hannah Arendt, Reclam, 2014, p. 8.

Week 46/2018

‘Want niets nodigt meer uit tot liefde dan als eerste liefhebben.’
kerkvader Augustinus (354-430), geciteerd in de Bildungkalender 2018, 13-11.

Week 45/2018

‘… alles wat de moeite waard is, van kunst en cultuur tot een goed gesprek, vergt nu eenmaal geduld.’
Koen Haegens, Neem de tijd. Overleven in de to go-maatschappij, 2012, p. 10.

Week 44/2018

‘… kinderen in de kunsten en de wetenschappen te onderrichten is tegelijkertijd het moeilijkste en het mooiste dat er is.’
Desiderius Erasmus, ‘Traktaat over opvoeding en onderwijs’, in Over opvoeding en vrije wil, 1992, p. 103. (oorspronkelijk Latijn 1529)

Week 43/2018

‘”Alle boeken zeggen dat genen alleen maar het begin zijn. De opvoeding heeft grote invloed.”
“Natuurlijk zeggen ze dat. Anders zou niemand nog boeken over opvoeden kopen.”‘
Graeme Simsion, Het Rosie Effect, 2014/2018, p. 210.

Week 42/2018

‘I want to understand. And if others understand – in the same sense that I have understood – that gives me a sense of satisfaction, like feeling at home.’
Hannah Arendt, ‘What remains? The language remains’ in The last interview and other conversations (J. Stambaugh, vert. 1964 televisieinterview ‘Zu Person’ met Günter Gaus), 2013, p. 6.

Week 41/2018

‘… in working with ideas, we simultaneously work on ourselves.’
Peter Roberts, ‘Theory as research’, in Theory and philosophy in education research (Quay et al., Eds.), 2018, p. 27.

Week 40/2018

‘De werkelijkheid zelf, het voorwerp van onze verbazing, ergernis, liefde of andere lyrische gevoelens, kunnen wij niet maken en maar in geringe mate kennen.’
Cornelis Verhoeven, De ogen van Plato, 2000, p. 57.

Week 39/2018

‘In zekere zin zijn didactiek en filosofie tegenpolen. Didactiek wil van iemand een goede docent maken, bij voorkeur iemand die moeilijke zaken zo goed weet uit te leggen dat iedereen ze begrijpt. Haar axioma en uitgangspunt lijkt te zijn dat uiteindelijk alles vanzelfsprekend en hanteerbaar is. Voor de filosofie is niets vanzelfsprekend.’
Cornelis Verhoeven, Tractaat over het spieken. Het onderwijs als producent van schijn, 1980, p. 12.

Week 38/2018

‘”… de allergrootste laagheid ontstaat tegenwoordig niet doordat men die begaat maar doordat men die laat gebeuren. Ze ontwikkelt zich in de leegte.”‘
Robert Musil, De man zonder eigenschappen, 1922-1942/1978/1988, deel 2, p. 464.

Week 37/2018

‘Werk dat in stilte wordt verricht, het kan tot de wonderlijkste uitkomsten leiden.’
Sheila Sitalsing, ‘Een ding is zeker, er wordt heel wat “stil” werk verricht op het Binnenhof”, column in de Volkskrant, 2018, 10-9.

Week 36/2018

‘… there is a wealth of associations that come into play when we hear about freedom and politics; these include the oldest historical memories that have deposited themselves in our language, as well as the tradition of political thought, and the experiences of the present that we consciously keep in mind.’
Hannah Arendt, ‘Freedom and politics, a Lecture’, in Thinking without a bannister, 2018, p. 224.

Week 35/2018

‘Allemaal renden ze als bezetenen, of het nu ochtend, middag of avond was. Ze renden op hun werk, in hun privéleven, ze renden als hamsters gevangen in een reusachtige gemeenschappelijke tredmolen die hen in beweging moest houden, eeuwig in beweging; ze renden voor hun leven.’
Erik Valeur, Schipbreuk van een leven, 2016, p. 229.

Week 34/2018

‘Willen we een maatschappij waarin alles te koop is? Of zijn er bepaalde morele en sociale waarden die op de vrije markt niet worden gerespecteerd en die niet te koop zijn?’
Michael J. Sandel, Niet alles is te koop, 2012, p. 202.

Week 33/2018

‘Er bestaat een acuut gevaar in het professionele denken over kinderen.’
Max van Manen, Weten wat te doen wanneer je niet weet wat te doen, uitgave Nivoz, 2014, p. 36.
[geciteerd met toelichting op de Bildungkalender 12-8-2018]

Week 32/2018

‘In één woord, dat de feitelijke situatie heel aardig weergeeft, ook al is het wat ouderwets: het was een mooie augustusdag in het jaar 1913.’
Robert Musil, De man zonder eigenschappen, 1922-1942/1978/1988, deel 1, p. 13.

Week 31/2018

‘Das Ja zum Dasein ist das grosse und schöne Wagnis, weil es die Stätte der Verwirklichung von Wahrheit, Liebe, Vernunft ist.’
Karl Jaspers, uit Kleine Schule des philosophischen Denkens, geciteerd in Karl Jaspers. Von der Weite des Denkens, 2012, p. 35.

Week 30/2018

‘Wat maakt een taal ten slotte tot je eigen taal? Die leer je niet uit een boek. Die ontspringt aan je eerste contact met je omgeving, de geluiden op straat, de gevoelens die ontluiken naarmate de buitenwereld zich dag na dag verder ontvouwt. Iemands werkelijke taal is de optelsom van al die sensaties en ervaringen die vanaf de geboorte tot aan de volwassenheid in het onderbewustzijn worden opgeslagen.’
Verna B. Carleton, Terug naar Berlijn. De terugkeer van een vluchteling, 1959/2017, p. 153-154.

Week 29/2018

‘[Alexander von] Humboldt was not known for a single fact or a discovery, but for his worldview. His vision of nature has passed into our consciousness as if by osmosis.’
Andrea Wulf, The invention of nature. The adventures of Alexander von Humbolt. The lost hero of science, 2015/2016, p. 335.

Week 28/2018

‘Berlin is a city that is forever in the process of becoming, never being, and so lives more powerfully in the imagination.’
Rory Maclean, Berlin. Image a City, 2014, p. 2.

Week 27/2018

‘Woorden kunnen nietige stukjes arsenicum zijn: ze worden ongemerkt ingeslikt en lijken geen uitwerking te hebben, maar na enige tijd is de gifwerking er toch.’
Victor Klemperer, LTI. De taal van het Derde Rijk, 1947/1975 (2000), p. 301.

Week 26/2018

‘De taal dient om een boodschap te produceren, die alleen maar zin krijgt als er een bestemming voor is.’
Laurent Binet, De zevende functie van taal, 2016, p. 171.

Week 25/2018

‘With the ever increasing addition of masses of stateless people and refugees throughout the world who are treated as if they are superfluous, we should take seriously Arendt’s warning that there is a fragile line between destroying the right to have rights and destroying life itself.’
Richard J. Bernstein, Why read Hannah Arendt Now, 2018, p. 35.

Week 24/2018

‘Opvoeden is niet te herleiden tot een “opvoedkundig ontwerp”, en ook burgerschapsopvoeding is niet gelijk te stellen met vooraf te bepalen burgerschapscompetenties die dan als doelen én als “leeruitkomsten” van een opvoedingspraktijk worden gezien.’
M. Bouverne-De Bie & J. Vandenabeele, ‘Pedagogiek en burgerschap’, in P. Smeyers et al. (red.), Inleiding in de pedagogiek. Deel 1, 2016, p. 106.

Week 23/2018

‘Our once green and blue planet is becoming a concrete and plastic shopping centre.’
Yuval Noah Harari, Sapiens. A brief history of mankind, 2018 (Vintage), p. 392.

Week 22/2018

‘Higher education is not going to save the United States from becoming more authoritarian, but its destruction as a democratic public sphere is a crucial signpost as to how far we have tipped over into the nightmare of authoritarianism.’
Henry A. Giroux, America’s addiction to terrorism, 2016, p. 160.

Week 18/2018

‘There is nothing better about the past just because it has already happened. So, too, there is nothing better about the new just because it is unlike the past.’
Richard Sennett, Building and Dwelling. Ethics for the City, 2018, p. 285.

Week 17/2018

‘”… we care most about those things we have struggled to understand”.’
Leon Festinger, geciteerd in Richard Sennett, Building and Dwelling. Ethics for the City, 2018, p. 157.

Week 16/2018

‘The totalitarian form of domination depends entirely on the fact that a movement, and not a party, has taken power, that the rulers are chiefly concerned with keeping the movement moving and preventing it from “degenerating” into a party…’
Hannah Arendt, ‘Authority in the twentieth century’, in Thinking without a banister, 2018, p. 73. (or. 1956)

Week 15/2018

‘De kracht en het belang van een sociale theorie zijn gelegen in het feit dat die zich niet beperkt tot het optekenen van de woorden die de “actoren” uitspreken over hun “handelen”, maar zich ten doel stelt individuen en groepen anders te laten kijken naar en te laten denken over wie ze zijn en wat ze doen, en zo misschien te veranderen wat ze doen en wie ze zijn.’
Didier Eribon, Terug naar Reims, 2018 (2009), p. 40. (Leesmagazijn)

Week 14/2018

‘De grote publieke instellingen van de verzorgingsstaat – in de zorg, het onderwijs en de volkshuisvesting – hebben een eigen ratio gekregen van protocollen, afvinklijsten en allerhande controle-instrumenten., die zich niet meer laten herleiden tot de ontstaansgeschiedenis. De moderne verzorgingsbureaucratie heeft zich losgemaakt van het oorspronkelijke ideaal, van het verlangen naar bestaanszekerheid, van de wens mensen te kunnen vrijwaren van de vernedering van armoede en uitbuiting. In plaats van een deel van het publieke domein is de lange arm geworden van een slecht functionerende controlestaat.’
Femke Halsema, Macht en verbeelding, 2018, p. 48. (Essay voor de Maand van de filosofie)

Week 13/2018

‘We shall not cease from exploration /And the end of all our exploring /
Will be to arrive where we started /And know the place for the first time..’
T.S. Eliot, Little Gidding, or. 1942.

Week 12/2018

‘Het “publieke” van professionals vraagt van hen dat ze maatschappelijk verantwoording afleggen over wat ze doen en waarom.’
Uit de Epiloog van Aan het werk met Hannah Arendt. Professionals in onderwijs, zorg en sociaal werk, 2017, p. 171.

Week 11/2018

‘Waar en wanneer de zin van de spraak op het spel staat, is er per definitie een politieke kwestie aan de orde, want het is de spraak die de mens tot een politiek wezen maakt.’
Hannah Arendt, Vita activa. De mens: bestaan en bestemming, 1999/1958, p. 14.

Week 10/2018

‘Freedom has a space, and whoever is admitted to it is free; whoever is excluded is not free.’
Hannah Arendt, ‘Introduction into Politics”, in The Promise of Politics, 2005, p. 170.

Week 9/2018

‘And because I want to write about the world, that is to say, about the public-political world, I especially want to take a good look at an aspect of the world – its beauty – which afterward I won’t have very much to do with.’
Hannah Arendt, Letter (#115) to Gershom Scholem, July 1, 1955, in The Correspondence of Hannah Arendt and Gershom Scholem, 2017, p. 186 [over wat later The human condition zou worden].

Week 8/2018

Uit het gedicht ‘De eerste dag’ van Fetze Pijlman, 1986.

Week 7/2018

‘Truthfulness has never been counted among the political virtues….’
Hannah Arendt, ‘Lying in Politics’, in Crises of the Republic, 1972, p. 10.

Week 6/2018

‘The phenomena of kitsch – from Verkitschen, “to fake”- appears with the advent of the department store, around the middle of the nineteenth century, when bourgeois civilization achieves for the first time an excessive productive capacity and is brought to create a widespread culture of its own – a culture that was to remain strangely suspended between the useful and the useless, between the sheer utility of its own puritan work ethic and a compulsive desire to mimic the licentiousness of aristocratic taste.’
Kenneth Frampton, ‘The status of man and the status of his objects: a reading of The human condition‘, in A. Hill (Ed.) Hannah Arendt: the Recovery of the Public World, 1979, p. 119.

Week 5/2018

‘Een herinnering kan de tijd verwarmen.’
Haruki Murakami, De moord op Commendatore. Deel 2: Metaforen verschuiven, 2018, p. 106.

Week 4/2018

‘He was postliterate – total television.’
Michael Wolff, Fire and fury. Inside the Trum White House, 2018, p. 114.

Week 3/2018

‘… identiteit bestaat alleen als fictie, maar niet als empirisch vast te stellen feit. Deze fictie is echter een noodzakelijke voorwaarde voor het vormingsproces, want alleen daardoor blijft het in beweging.’
Klaus Mollenhauer, Vergeten samenhang. Over cultuur en opvoeding, 1983/1986, nieuwe editie 2017, p. 162.

Week 2/2018

‘Een vreemde zaak intussen, het menselijk bestaan!’
Pieter Waterdrinker, Tsjaikovskistraat 40, 2017, p. 413.

Week 1/2018

‘Was also der Mensch notwendig braucht, ist bloss ein Gegenstand, der die Wechselwirkung seiner Empfänglichkeit mit seiner Selbsttätigkeit möglich mache.’
Wilhelm von Humboldt, ‘Theorie der Bildung des Menschen’, in Schriften zur Bildung , 2017, p. 9 (or. ca 1793).

Week 52/2017

Uit De menselijke conditie van Hannah Arendt (NL, 1994, p. 246).

Week 51/2017

‘It had been decreed in the heavens that there should be a fit between the Jews and the Dutch. They both had founding epics of liberation from idolatrous tyrants; they were both peoples who believed themselves to be God’s chosen, whose miraculous history of freedom and redemption must have been the special project of the Almighty.’
Simon Schama, Belonging. The story of the Jews, 1492-1900, 2017, p. 171.

Week 50/2017

‘”Wij mensen lezen nog steeds met dezelfde snelheid als Aristoteles. (…) Er is een fysieke grens aan hoeveel informatie wij als soort kunnen verwerken. We hebben het plafond bereikt. Maar er zijn geen grenzen aan hoeveel een computer kan verwerken.”‘
Robert Harris, De angst-index, 2011, p. 106-107.

Week 49/2017

‘Doordat filosofen er te veel op vertrouwen dat uit het bewuste denken alleen het goede kan volgen, aangezien er geen kwaadaardige denkwegen bestaan, zijn we te vaak blind voor het gevaar dat zich uit ditzelfde denken kan vormen.’
Bettina Stangneth, Het kwade denken, 2017, p. 226.

Week 48/2017

‘AANDACHT. Kijk goed. Ga niet voorbij aan de kwaliteit en waarde van ieder ding.’
Marcus Aurelius (121-180), keizer-filosoof, geciteerd in Leven in het heden, (red. Mark Forstater), 2009 (2000), p. 187.

Week 47/2017

‘Distractibility might be regarded as the mental equivalent of obesity.’
Matthew Crawford, The world beyond your head, 2016 (2015), p. 16.

Week 46/2017

‘Als je al precies weet wat je gaat doen, wat heeft het dan nog voor zin om het te doen? … Als je het weet is het niet interessant meer. Dan kun je beter iets anders gaan doen.’
Pablo Picasso, geciteerd in A. Stassinopoulos, Picasso. Vernieuwer en vernietiger, 1999 (1988), p. 158.

Week 45/2017

‘Als je bang bent dat je innerlijke leven weinig voorstelt, moet je goede boeken meenemen, want dan kan je tenminste nog je eigen leegte opvullen.’
Sylvain Tesson, Zes maanden in de Siberische wouden, 2015 (2011), p. 27.

Week 44/2017

‘Arendt had het misschien niet altijd bij het rechte eind, maar ze wist wel hoe ze een discussie kon losmaken. In haar tijd waren er genoeg vragen en problemen waarover ze haar scherpe licht liet schijnen. Ook in onze tijd is er veel om over na te denken…’
Uit het Nawoord van Aan het werk met Hannah Arendt. Professionals in onderwijs, zorg en sociaal werk, 2017, p. 172. Verschenen 2 november!

Week 43/2017

‘… het nieuwe begin, inherent aan iedere geboorte, kan zich aan de wereld slechts kenbaar maken krachtens het vermogen dat de pasgeborene bezit tot een opnieuw beginnen, dat wil zeggen tot handelen.’
Hannah Arendt, Vita activa, 1999, p. 21.

Week 42/2017

‘Het kind is … wezenlijk meer dan datgene wat we … rechtstreeks van hem aan de weet komen. Wie wil opvoeden – en vooral als dat voor een onzekere en onvoorspelbare toekomst is – moet proberen om ook rekening te houden met dat deel van het kinderlijk bestaan waarvan men slechts een vermoeden kan hebben. In moderne termen uitgedrukt: het zegbare verwijst naar het onzegbare; subjectiviteit is contingent.’
Klaus Mollenhauer, Vergeten samenhang. Over cultuur en opvoeding, nieuwe editie, Uitgeverij Phronese, 2017, p. 94.

Week 41/2017

‘Heel het leven is een wonder – elke dag brengt hun [kinderen] nieuwe verrassingen – zij aksepteren onbezorgd elke nieuwe ervaring: hoe zou het hen dan verlegen kunnen maken, dat wij schoolmeesters af en toe óók nog voor wat wonderlijkheden zorgen?’
Theo Thijssen, De gelukkige klas, Van Oorschot, ed. 1964, p. 49.

Week 40/2017

‘To suggest that education is just about supporting the child’s development, just about letting each student develop their talents and reach their full potential, is … an educational lie – a lie that is not only misleading towards children and students, but also misleading as a vocabulary for educators to describe their task and even understand what it actually is.’
Gert Biesta, The rediscovery of teaching, 2017, p. 17-18.

21 september 2017

‘Pensioner, c’est mourir un peu’ (un peu…).

Week 38/2017

‘When does a job feel meaningful? Whenever it allows us to generate delight or reduce suffering in others.’
Alain de Botton, The pleasures and sorrows of work, 2009, p. 78.

Week 37/2017

‘If … knowing is largely carried out through discourse, we should not be looking for learning in the time between the input from the teacher or text and later output in answers… Rather, we should expect the learning occurring in and throuigh participation in the activities that make up the curriculum and, in particular, through the discourse that often constitutes the greater part of these activities.’
Gordon Wells, ‘The case for dialogic inquiry’, in Action, talk & text, 2001, p. 184.

Week 36/2017

‘”You’re fucked up, Mister. But you’re cool.” – “I believe that’s what they call the human condition.”‘
Neil Gaiman, American Gods, 2001, p. 172.

Week 35/2017

‘There is an element of passion in all esthetic perception.’
John Dewey, Art as Experience, Perigree/Penguin ed. 2005, p. 71 (or. 1934).

Week 34/2017

‘Promises are the uniquely human way of ordering the future, making it predictable and reliable to the extent that this is humanly possible.’
Hannah Arendt, “Civil Disobedience”, In Crises of the Republic, Penguin, 1972, p. 75

Week 33/2017

‘Hoe kan iemand nu zijn kinderen opvoeden, die zichzelf niet opgevoed heeft? Men kan alleen kinderen opvoeden als men hun zijn eigen leven als voorbeeld kan geven.’
Nicolaj Gogol, De dode zielen, oorspr. 1842

Week 31/2017

‘Weather is memory.’
Paul Theroux, Mother Land, 2017, p. 3.

Week 29/2017

”t Leven is een krentenbrood. Soms bijt je onverwachts op een steen in plaats van in een krent.’
Havank, Schaduw… waarom?, 1966, p. 107. (Zwarte Beertjes 89)

Week 28/2017

‘Den Haag. Het Vredespaleis. Allemaal dezelfde huisjes op een rij, vazen met bloemen, stekelige heggen. Samen met Akimov langs een schemerige straat. Fietsers met een hond in een mand. De honden blaffen naar de voetgangers.’
Konstantin Paustovski, ‘Dagboekaantekeningen – 8 september’ [1956] in Goudzand, (vert. Wim Hartog), 2016, p. 445-446.

Week 27/2017

‘… wat mensen ook doen of weten of ervaren, het krijgt pas zin wanneer en in zoverre er over gesproken kan worden.’
Hannah Arendt, Vita activa, 1958, NL 1999, p. 14.

Week 26/2017

‘De vriendschap heeft iets universeels. Zij is een vorm van genegenheid voor een mens, die men graag tot alle mensen zou willen uitbreiden.’
Simone Weil, ‘Vriendschap’ in Wachten op God, 1962, p. 160.

Week 25/2017

‘Have you noticed there are three classes of human beings? … – the rich,the poor and the intelligent. When the poor are serious they’re religious, when the intelligent are serious they’re artistic, but the rich are never serious at all.’
Lytton Strachey, geciteerd in Lytton Strachey, door Michael Holroyd (Vintage, 1995), p. 231.

Week 24/2017

‘Alles wat is, verschijnt.’
Dirk De Schutter, Het catastrofale, 2014, p. 15.

Week 23/2017

‘Een van de grote fabeltjes van het leven is dat de kindertijd snel voorbijgaat. In werkelijkheid gaat de tijd in Kidsland veel trager: vijf keer trager in een klaslokaal op een warme middag, acht keer trager tijdens elke autorit van meer dan tien kilometer …. en zó traag in de laatste week voor verjaardagen, Kerstmis en zomervakanties dat de tijd in feite onmeetbaar wordt. Gemeten naar volwassen maatstaven sleept de tijd zich bijgevolg tientallen jaren voort. Niet de kindertijd, maar het volwassen leven is in een oogwenk voorbij.’
Bill Bryson, Het wonderbaarlijke leven van de Thunderbolt Kid, 2006/2007 Ned. ed., p. 41.

Week 22/2017

‘Een van de eerste beslissingen van de wijsheid is de beslissing, een definitief oordeel over wat dan ook op te schorten. (…) De filosofie vindt haar plaats in dit uitstel.’
Cornelis Verhoeven, Inleiding tot de verwondering, 1967/1971, 3e druk, p. 208.

Week 21/2017

‘Groot is de onzekerheid, altijd wanneer het brein voelt dat het zichzelf niet aankan, wanneer het zoeker en tegelijk het duistere gebied waar het moet zoeken is, en niets heeft aan al zijn bagage.’
Marcel Proust, ‘Combray’, het eerste deel van Op zoek naar de verloren tijd, 1913/2015, p. 91.

Week 20/2017

‘Wij gewone onderwijzers moeten de revolutie beginnen.’
Theo Thijssen, ‘Schoolmeesters-studie’ in Taal en schoolmeester, 1911, p. 124. (Een bundeling van soms zeer felle ‘columns’ in het tijdschrift ‘De Nieuwe School’).

Week 19/2017

‘Man, a child in understanding of himself, has placed in his hands physical tools of incalculable power. He plays with them like a child, and whether they work harm or good is largely a matter of accident. The instrumentality becomes a master and works fatally as if possessed of a will of its own – not because it has a will but because man has not.’
John Dewey, The public and its problems, 1927, editie in Later Works Volume 2, p. 344.

Week 18/2017

‘… we zijn permanent op zoek naar iets anders dan wat ons gegeven is: van wat voorbij is willen we dat het blijft, van wat moet komen willen we dat het er al is, en dat het nooit voorbij zal gaan.’
Patricia de Martelaere, Wat blijft, 2002, p. 40.

Week 17/2017

‘Dus, mijn vriend! wanneer ge werkelijk een goed opvoeder wilt worden, volg dan mijn raad en matig u in het lezen.’
Chr. G. Salzmann, Het mierenboekje, 1806/1933 (Wereldbibliotheek), p. 93.

Week 16/2017

‘… men kan een kind niet onderwijzen zonder het in meer of mindere mate te dwarsbomen.’
Fernando Savater, De waarde van opvoeden, 1997/2001, p. 90.

Week 15/2017

‘… hoe meer mensen zich als een vertegenwoordiger van een bepaalde, vaststaande identiteit gaan opstellen, hoe minder ze zich met anderen kunnen verbinden.’
Joke J. Hermsen, Melancholie van de onrust, 2017, p. 88-89.

Week 14/2017

‘I’ve begun so late, really only in recent years, to truly love the world… Out of gratitude, I want to call my book on political theories “Amor Mundi”…’
Hannah Arendt, Brief aan Karl Jaspers, 6-8-1955, in Arendt – Jaspers Correspondence 1926-1969, p. 264.
[Wegens ziekte eventjes geen citaat van de week…]

Week 8/2017

‘We schrijven zoals we kunnen, niet zoals we willen.’
Paul Theroux, De geschiedenis van een vriendschap, 1996, p. 414.

Week 7/2017

‘BEGINSELEN – Zijn boven iedere discussie verheven; hoeveel het er zijn en wat ze inhouden, is onbekend; doet er niet toe, ze zijn heilig.’
Gustave Flaubert (1821-1880), Frans auteur, ‘Woordenboek van conventionele ideeën’, in Nederl. vert. in Bouvard en Pécuchet (1881), 2007, p. 453 .

Week 6/2017

‘De beste wraak is niet te worden als je vijand.’
Marcus Aurelius (121-180, Romeins keizer), ‘Overpeinzingen’, in Nederl. vert. Leven in het heden, uitgave Rainbow Delphi. .

Week 5/2017

‘U vraagt naar het effect van mijn werk op anderen. Als ik het van de ironische kant bekijk: dat is nogal een mannelijke vraag. Mannen willen altijd zo verschrikkelijk graag veel invloed hebben, maar ik zie dat als iets van de buitenkant. Beeld ik mezelf in dat ik invloed heb? Nee. Ik wil begrijpen. En als anderen iets begrijpen – op dezelfde manier waarop ik het begrepen heb – dan geeft me dat een gevoel van tevredenheid, een gevoel van thuis komen.’
Hannah Arendt, ‘What remains? The language remains’. In The last interview and other conversations, 2013, p. 6 (uit het televisieinterview 28-10-1964 met Günter Gaus; mijn vertaling).

Week 4/2017

‘… ik besta alleen als ik schrijf, ik ben niets als ik niet schrijf, ik ben mezelf volkomen vreemd, uit mezelf weggevallen als ik niet schrijf. Maar als ik schrijf, dan ziet u me niet, niemand ziet me dan (…) niemand kan zien wat schrijven is.’
Ingeborg Bachmann, [Over de rol van de schrijver], rede 2 mei 1972. In Frankfurter Colleges, 1991, p. 109.

Week 3/2017

‘… vallen en opstaan is voor de hedendaagse professional een onmisbaar vermogen.’
Henriëtta Joosten, Streven naar beter. Nietzsche als gids voor het hbo, 2016, p. 124.

Week 2/2017

‘The artisan knows one big thing about dealing with resistance: not to fight against it, as though making war on knots in wood or heavy stone; the more effective way is to employ minimal force.’
Richard Sennett, Together. The rituals, pleasures and politics of cooperation, 2013(2012), p. 208.

Week 1/2017

‘Verstehen ist das Denken der Einsamkeit. – Urteilen is das Denken des Zusammenseins, das gegenseitige Sich-kontrollieren.’
Hannah Arendt, Denktagebuch 1950-1973, Band I, Heft XII, Dezember 1952, Piper-Ed., 2016, p. 287.

Week 52/2016

‘Het eerste, spontane oordeel wordt ons als het ware gratis geleverd door onze gevoelens; het tweede oordeel komt pas tot stand doordat we gaan nadenken. Dankzij dit tweede oordeel laten we ons niet meeslepen door opgeklopte gevoelens. Dat is des te belangrijker in een cultuur die van gevoelens een koopwaar heeft gemaakt.’
Peter Venmans, Amor Mundi. Hoe komen we tot een betekenisvolle relatie met de ander?, 2016, p. 121.

Week 51/2016

‘The mind is its own place, and in itself / Can make a heaven of hell, a hell of heaven.’
John Milton (1608-1674), geciteerd in Richard Sennett, Together, 2012, p. 66.

Week 50/2016

‘Men kan pas echt over vriendschappen oordelen als het karakter van de partners gevormd en gerijpt is met de jaren.’
Cicero, Over de vriendschap, geciteerd door Montaigne, in ‘Over de vriendschap’, Essays, vert. Hans van Pinxteren, 2012, p. 237.

Week 49/2016

‘In my view, the biggest reason a preoccupation with talent can be harmful is simple: By shining our spotlight on talent, we risk leaving everything else in the shadows.’
Angela Duckworth, Grit. The power of passion and perseverance, 2016, p. 31.

Week 48/2016

‘Het is duidelijk dat dit soort dialoog, een dialoog die geen conclusie nodig heeft om betekenisvol te zijn, het meest geëigend is voor en ook het meest gedeeld wordt door vrienden.’
Hannah Arendt over de Socratische dialoog in ‘Filosofie en politiek’ in Oordelen. Het leven van de geest, 2016, p. 72 (or. 1954).

Week 47/2016

‘Geboren worden is erg gewaagd. Wie weet wat er kan gebeuren.’
Saul Bellow, Herzog, 1996, p. 37 (or. 1964).

Week 46/2016

‘The existence of resistance defines the place of intelligence in the production of a work of fine art.’
John Dewey, Art as Experience, 1934 (Later Works 10, p. 143).

Week 45/2016

‘Eichmann heeft mij een half jaar van mijn leven gekost (wat minder is dan de meesten die met hem in aanraking zijn gekomen; het is een ervaring die ik niet meer weg kan denken.’
Harry Mulisch, ‘Brief aan mijn ongeboren kind’ (27-8-1961), in Robbert Ammerlaan (2016), Zijn eigen land (afgedrukt in de Volkskrant, 22-102-16, Sir Edmund, p. 12).

Week 44/2016

‘… the line between private and public is to be drawn on the basis of the extent and scope of the consequences of acts which are so important as to need control, whether by inhibition or by promotion.’
John Dewey, The Public and Its Problems, 1927 (in: Later Works 2, p. 245)

Week 43/2016

‘Ons lichaam draagt de signatuur van de kosmos, en levend of dood, die signatuur verlaat ons niet.’
Saul Bellow, Humboldt’s nalatenschap, 1976, p. 400 (oorspr. Humboldt’s Gift, 1975, Pulitzer Prize 1976)

Week 42/2016

‘The tree which moves some to tears of joy is in the eyes of others only a green thing that stands in the way.’
William Blake, Letter to Revd. Truster (1799)

Week 41/2016

‘Volgens Arendt betekent de afwezigheid van pluraliteit zowel het einde van de mogelijkheid voor vrijheid als het einde van de mogelijkheid voor het in de wereld komen van iets nieuws. Dat betekent dat alleen wanneer we datgene wat ons samenleven met anderen moeilijk maakt serieus nemen, er een mogelijkheid bestaat voor het nieuwe om tot aanwezigheid te komen, om in een wereld van pluraliteit en verschil te verschijnen.’
Gert Biesta, Het leren voorbij, 2016, p. 112 (oorspr. 2006)

Week 40/2016

‘Ik blijf ervan overtuigd dat een democratie veel meer is dan een systeem van politieke instituties in strikte zin, dat zij een “samenlevingsvorm” is, op de wijze waarop de klassieke schrijvers in de oudheid van politeia spraken, of de verlichtingsfilosofen van régime. De kenmerken van deze samenlevingsvorm … zijn voldoende nauwkeurig om haar moeiteloos van totalitaire systemen of allerlei typen dictatuur te onderscheiden.’
Claude Lefort, ‘Democratie & vertegenwoordiging’, in Wat is politiek?, 2016, p. 116 (oorspr. 1989)

Week 39/2016

‘The older one gets, the harder it is to account for time. Children ask: “Are we there yet?” Adults: “How did we get here so quickly?”‘
Jonathan Safran Foer, Here I Am, 2016

Week 38/2016

‘Against those who view education as a commodity to be bought and sold for private gain, Arendt insists that it is grounded in our capacity to think – and that to think is to think together.’
Jon Nixon, ‘Hannah Arendt: Thinking versus evil’, in Times Higher Education, (online February 26, 2015) (acc. September 23, 2016)

zomer 2016

Door omstandigheden is het citaatvandeweek enige tijd uit de roulatie.

Week 29/2016

‘I come from Des Moines. Somebody had to.’
Bill Bryson, The lost continent, (1989), p. 13.

Week 28/2016

‘De democratie luidt de ervaring in van een ongrijpbare en onbeheersbare samenleving, waarin het volk zogezegd soeverein zal zijn, jazeker, maar waarin het voortdurtend zijn identiteit ter discussie zal stellen, waarin die identiteit latent zal blijven…’
Claude Lefort, ‘Het beeld van het lichaam’, in Wat is politiek?, (1979/2016), p. 49.

Week 27/2016

‘Ideas surround us, we swim in them, but they frustrate too. They can never get us far enough into life, and so we desperately wish to break through them and begin simply to live.’
David Mikics, Bellow’s People, (2016), p. 81.

Week 26/2016

Geschreven en getekend door Hester IJsseling

Week 25/2016

‘Woorden zijn het enige voertuig waar wij onze wensen en gedachten mee kunnen overbrengen, ze zijn de tolk van onze ziel; en als dit voertuig defect raakt, zijn wij niet meer met elkaar verbonden en kennen wij elkaar niet meer. Als het voertuig ons in de steek laat, gaat al ons verkeer en gaan al onze maatschappelijke betrekkingen teloor.’
Montaigne, ‘Over het logenstraffen’ in De essays, (2012), pp. 824-825.

Week 24/2016

‘De kwalificatie van de leraar bestaat erin dat hij de wereld kent en anderen daarover kan onderrichten, maar zijn gezag berust op het feit dat hij verantwoordelijkheid voor die wereld opneemt. Het is alsof hij tegenover het kind alle volwassen bewoners van de wereld vertegenwoordigt; hij legt de dingen uit en zegt tot het kind: dit is onze wereld.’
Hannah Arendt, ‘De crisis in de opvoeding’ (1954/1994).

Week 23/2016

‘In menig opzicht leven wij tegenwoordig in een cultuur waarin half-volwassenen de dienst uitmaken.’
Robert Bly, De adolescentenmaatschappij, 1997/1996, p. 52.

Week 22/2016

‘How wonderful it is to be told that a thing I wrote has not been forgotten and that the memory of it continues to give pleasure.’
Paul Theroux, My other life, 1996, p. 296.

Week 21/2016

‘Het onaangename gevolg van de tendens om kinderen te behandelen als kwetsbare en fragiele individuen, is dat ze geen veerkracht en doorzettingsvermogen ontwikkelen.’
Frank Furedi, De terugkeer van het gezag, 2011/2009, p. 28.

Week 20/2016

‘”I’m not my children’s friend! I’m the best of parents to my children. A parent don’t need to be their kids’ friend. They need to be their parents, so they can guide them in the right direction. (…) You respect me as a parent, I’ll respect you as my child. You need guidance. That’s what I’m here for.”‘
Stephanie, mother of four, interviewed by Robert Putnam, in Our kids, 2015/2016, p. 98.

Week 19/2016

‘Dewey was, to begin with, the man who saved our children from dying of boredom in school.’
Max Eastman, ‘America’s Philosopher’, in Saturday Review (17 januari 1953, p. 23-24, 38).

Week 17/2016

‘The worst part about ageing is the realization that all your future is downhill.’
Bill Bryson, The road to Little Dribbling. More notes from a small island (2015, p. 53).

Week 16/2016

‘Vrijheid zonder houvast geeft weinig meer dan leegte.’
Christien Brinkgreve, Het verlangen naar gezag (2012, p. 216).

Week 15/2016

‘”Niemand weet dat hij schrijver is. Dat hoor je alleen van anderen.”‘
Joël Dicker, De waarheid over de zaak Harry Quebert (2014, p. 57).

Week 14/2016

‘Dat liefde voor de wereld niet zonder oordeelsvermogen kan, is een van de belangrijkste inzichten van Hannah Arendt.’
Peter Venmans, Amor mundi. Hoe komen we tot een betekenisvolle relatie met de ander? (2016, p. 145).

Week 13/2016

‘For Arendt, thinking was dialogical in multiple senses. It was a dialogue with the self, yet … it was also a dialogue with others, a point to which Arendt’s own many, lifelong friendships attest.’
John Kiess, Hannah Arendt and Theology (2016, p. 211).

Week 12/2016

‘Following Arendt we can say that education should not be seen as a space of preparation, but should be conceived as a space where individuals can act, where they can bring their beginnings into the world, and hence can be a subject.’
Gert Biesta, Beyond Learning. Democratic Education for a Human Future (2006, p. 137).

Week 11/2016

‘Het verhaal over gezag is veranderd: andere woorden duiken op, andere fundamenten worden gezocht. Maar de behoefte aan gezaghebbende mensen en verhalen heeft niets aan kracht verloren. Want vrijheid zonder houvast geeft weinig meer dan leegte.’
Christien Brinkgreve, Het verlangen naar gezag (2012, p. 216).

Week 10/2016

‘A reader meeting another reader is an encounter of kindred spirits.’
Paul Theroux, Deep South (2015, p. 178).

Week 9/2016

‘… we write, not with the fingers, but with the whole person. The nerve which controls the pen winds itself about every fibre of our being, threads the heart, pierces the liver.’
Virginia Woolf, Orlando (1928).

Week 8/2016

‘Het correlatief verband van onderwijs en opvoeding met democratie, zoals Dewey dat laat zien, heeft, naar mijn mening, vandaag de dag nog niets aan relevantie ingeboet. Dat mag ook blijken uit de wereldwijde, hernieuwde aandacht in pedagogiek en politieke filosofie voor zijn denken, en voor de aandacht die dit jaar aan het honderdjarig bestaan van Democracy and Education gegeven zal worden.’
Siebren Miedema, ‘Het beslissende boek’, over John Deweys Democracy and Education (or. 1916), in Pedagogiek in praktijk, februari 2016, p. 34.

Week 7/2016

‘Unterricht ist ohne Pädagogik nicht möglich. Sie ist Voraussetzung und “Bindemittel” für alles, was Lehrkräfte im Unterricht tun.’
Beate Letschert, Jos Letschert & Maria Clasen (2014), ‘Ist mir doch egal!’, p. 5

Week 6/2016

‘Het is duidelijk dat in onze tijd autoritair opvoedersgezag geen bestaansrecht (meer) heeft: die vorm leunt te veel op het eigen gelijk, is naar binnen gekeerd en wars van “openbaarheid”. Wat wel nodig is en ook mogelijk, is dialogisch gezag, gebaseerd op wederzijdse erkenning en geïncorporeerd in het streven naar respectvol samenleven.’
‘Ik ben ook een mens’. 2016, p. 208

Week 5/2016

‘Vreemd toch: zo lang ik een kind was, was ik graag groot geweest, en toen ik groot was geworden, verlangde ik er vaak naar terug een kind te zijn.’
Lev Tolstoj, Kindertijd 2008, p. 87 (Rainbow Pocket; oorspr. Russisch 1852)

Week 4/2016

‘Het hart van de lerarenprofessie bestaat niet uit politiek (althans in de strikte zin van het woord), evenmin uit economie, maar uit pedagogiek. Het is daarom aan de politiek en de economie (in casu: politici en beleidsmakers) ruimte te laten voor de pedagogiek als het om opvoeding en onderwijs gaat. (…) Leraren zullen die ruimte vandaag de dag zelf moeten opeisen’.
Wouter Pols, In de wereld komen. Een studie naar de pedagogische betekenissen van opvoeding, onderwijs en het leraarschap, 2016, p. 44. (proefschrift Vrije Universiteit, met succes verdedigd op 22-1-2016)

Week 3/2016

‘Dat een pedagoog nooit alleen pedagogisch kan handelen, maar ook economisch, administratief en politiek moet handelen, zorgt ervoor dat zijn werk principieel tegenstrijdig en vol conflicten is’.
Hermann Giesecke, Pedagogiek als beroep, 1990/1987, p. 31.

Week 2/2016

‘Pedagogical seeing and recognition of the student is arguably the most consequential but also the most undervalued and unexplored phenomenon in the study of education’.
Max van Manen, Pedagogical Tact. Knowing what to do when you don’t know what to do, 2015, p. 141.

Week 1/2016

‘In certain respects, as a Jew in Nazi Europe, a refugee on a checkerboard of nation-states, and a woman in an intellectual world of men, Arendt was a pariah. But this isolation also made her an iconic cosmopolitan, not so much “a citizen of the world”, as a citizen of several worlds among many others, fully at home in none but adept in them all. If she considered herself a political theorist, she was also herself a living theory, a poet of plurality’.
James McAuley, ‘Shadow and substance’ – Aeon.co/magazine, July 6, 2015

Week 53/2015-2016

‘The book I read was in your eyes.’
Talking Heads, ‘The book I read’ (van: Talking Heads:77)

Week 52/2015

‘Elk individu dat deze wereld betreedt, is een nieuw begin; het universum zelf maakt als het ware een nieuwe start in hem en probeert iets te doen, al is het op kleine schaal, dat het nog nooit eerder heeft gedaan.’
John Dewey, ‘Constructie en kritiek’, (1930), motto van hoofdstuk 5, over Dewey, in mijn nieuwe boek “Ik ben ook een mens.”

Week 51/2015

‘Ik ben ook een mens.’
mijn nieuwe boek!

Week 50/2015

‘Ik denk dat het streven naar vernieuwing dat geen respect heeft voor alles wat bij het oude blijft, stuk zal lopen.’
Jan Hoogland, Vormend onderwijs in het Stoner-tijdperk, 2014, p. 44.

Week 49/2015

‘De schijn waartegen Plato zich levenslang verzet, is de cultuur van het eerste oog, van de gemakkelijke vanzelfsprekendheid die met geweld wordt doorbroken wanneer iemand uit de grot wordt gesleurd.’
Cornelis Verhoeven, De ogen van Plato, 2000, p. 25.

Week 48/2015

‘In the end the world always has the last word because one can introspect only into one’s own self, but not out of it again.’
Hannah Arendt, Rahel Varnhagen, 1974, p. 14.

Week 47/2015

‘De vraag naar wat waardevol is, wordt voortdurend vervangen door een technologische vraag, een hoe-vraag. En hiermee samenhangend, in het huidige discours over opvoeden en ouderschap lijkt het “iets nieuws” van het kind dan ook weinig plaats meer te hebben. Aan ouders wordt immers voortdurend voorgehouden dat we “uit onderzoek weten” wat het kind is (dit wil zeggen, wat het nodig heeft, welke de noden en behoeften ervan zijn, enz.) en dat we daarbij aansluitend ook “weten” wat ouders dan best (moeten) doen.’
Stefan Ramaekers en Judith Suissa, ‘Wanneer is ‘goed’ ook ‘goed genoeg’? Enkele kanttekeningen bij de verwetenschappelijking van de ouder-kindrelatie’, in Signaal, juli-augustus-september 2010, p. 4-21.

Week 46/2015

‘Quotations are voices the author introduces into the space of a text, voices that can encounter one another in continually new ways in the here and now of writing, just as they do in the here and now of reading.’
Marie Luise Knott, Unlearning with Hannah Arendt, 2011/2015, p. 95.

Week 45/2015

‘Ik geloof trouwens dat de studie van al die vakken die we tot nu toe hebben behandeld, alleen tot de verwezenlijking van ons doel bijdraagt als men ten slotte toekomt aan hun onderlinge samenhang en verwantschap en vaststelt in welk opzicht zij met elkaar verband houden. Alleen dan heeft de beoefening ervan zin.’
Plato, Constitutie (De ideale staat/Politeia), vertaling Gerard Koolschijn, 1997, p. 186.

Week 44/2015

‘The irony is that scientists are much less certain about what they say than politicians, policy-makers, and pundits.’
Zia Haider Rahman, In the light of what we know, 2015, p. 128.

Week 43/2015

‘Waarom hebben we geschiedenis nodig, zo zal men vragen. Ten minste op drie niveaus is dit het geval: 1) om te voorkomen dat we overbodig onderzoek verrichten; 2) om te beseffen dat we in de gedragswetenschappen historisch veranderlijke verschijnselen bestuderen; 3) voor het bestuderen van de grondslagen van onze vakgebieden.’
Mineke van Essen, Willem Koops & Vittorio Busato, ‘Moeten wij onze voorgangers kennen?’, in Vier grondleggers van de pedagogiek, 2015, p. 10.

Week 42/2015

‘De dominantie van het arbeiden komt op meerdere manieren tot uitdrukking. Om te beginnen wordt elke professionele bezigheid als arbeid of als het uitoefenen van een job gezien – zelfs koning Filip en koning Willem-Alexander hebben een job.’
Dirk De Schutter & Remi Peeters, Hannah Arendt. Politiek denker, 2015, p. 171

Week 41/2015

‘Ouders onderschatten het gevaar dat hun kind loopt. Daardoor zijn ze eerder geneigd om slogans, verzonnen door gewiekste marketeers, en anekdotes te geloven dan dat ze zich baseren op realistische cijfers inzake risico-inschatting.’
Katleen Gabriels, ‘Boze buitenwereld valt best mee’, in de Volkskrant, 8-10-2015.

Week 40/2015

‘Of course, law is crucial.’
Martha Nussbaum, Political emotions, 2013, p. 315.

24 september 2015

‘Elk individu dat deze wereld betreedt is een nieuw begin; het universum zelf maakt als het ware een nieuwe start in hem en probeert iets te doen, al is het op kleine schaal, dat het nog nooit eerder heeft gedaan.’
(John Dewey, 1930, in Berding, 2011, 184)

Week 39/2015

‘Ik dacht dat iedereen vanaf zijn geboorte menselijk was.’
‘Het is helemaal geen natuurlijke gave. Alleen het vermogen ertoe is aangeboren.’
Saul Bellow, Sammler’s planeet, 1970, p. 268.

Week 38/2015

“Een maatschappij ontstaat naar mijn idee omdat wij geen van allen zelfgenoegzaam zijn en in een groot aantal behoeften niet zelf kunnen voorzien. (…) Wanneer dus verschillende mensen elkaars steun inroepen, de één voor dit, de ander voor dat, en wanneer zich ten gevolge van het grote aantal van die behoeften een groot aantal mensen op één plaats verzamelt om met elkaar samen te werken en elkaar te helpen, – het is aan dat samenwonen dat we de naam maatschappij hebben gegeven”.
Plato, ‘Het ontstaan van de staat’, in De ideale politieke constitutie (De Staat, in de vertaling van Gerard Koolschijn, 1997, p. 49).

Week 37/2015

“Of course most of the work is done before one writes, and the concentration of writing makes one forget what the general effect is”.
Virginia Woolf, in een brief aan John Lehmann, geciteerd in Thrown to the Woolfs (1978, 45)

Week 36/2015

“De mens is geen gegevenheid, maar een mogelijkheid – tot alles”.
Harry Mulisch, De zaak 40/61. Een reportage (1962/1990, 183)

Week 35/2015

“Het begint langzamerhand steeds duidelijker te worden dat woorden als woorden, woorden op zichzelf, van geen belang zijn. Woorden zijn niet het doel. Op zijn best kunnen woorden middelen zijn. (…) De vraag is alleen, middelen voor welk doel?”.
Frits Staal, ‘Het woord als middel’, in Over zin en onzin in filosofie, religie en wetenschap (1986, 250-251)

Week 33/2015

“Time flies when you’re having fun”.

Week 30/2015

“Ik denk wel eens: als ik vijf jaar alleen op een eiland moet doorbrengen, geef mij dan de The Human Condition van Hannah Arendt. Ik kan me daar elke dag meer in verdiepen”.
Marli Huijer, ‘De koffer in’, in de Volkskrant (18 juli 2015)

Week 29/2015

“Het voornaamste kenmerk van ons bestaan is spanning. Niemand – maar dan ook niemand – kan zeggen wat het gaat worden”.
Saul Bellow, ‘Neven en nichten’, in Hij met zijn hart op zijn tong (1985, p. 257)

Week 28/2015

“Schrijvers zijn onzichtbare mensen die anderen observeren en hopen dat die anderen spannender zijn dan zijzelf, zodat ze erover kunnen schrijven.”
Rindert Kromhout, Vertel me wie we waren (2014, p. 146) (citaat toegeschreven aan Virginia Woolf)

“Het democratische ideaalbeeld van de mens dat hij [John Dewey] voor ogen heeft, is het kind dat opgroeit,voortdurend nieuwe dingen leert en vreugde vindt in het spelenderwijs verwerven van kennis. Zo zag Dewey ook zichzelf: als een eeuwige leerling, als iemand die elke dag opnieuw begint te leren.”
Peter Venmans, Over de zin van nut (2008, p. 195)

Week 26/2015

“Dat was zijn roeping – hij onderwees.”
Saul Bellow, Ravelstein (2000, p. 116)

Week 25/2015

“Boeken, dacht ze, vermeerderen zich vanzelf.”
Virginia Woolf, Naar de vuurtoren (1927/2006, p. 35)

Week 24/2015

“De mens speelt alleen indien hij in de volle betekenis van het woord mens is, en hij is alleen geheel mens indien hij speelt.”
Friedrich Schiller, Brieven over de esthetische opvoeding van de mens (1896)

Week 23/2015

“Als je … ’21e eeuwse vaardigheden’ op een rijtje zet, blijkt al snel dat de meeste hiervan ook al in de oudheid van belang werden geacht. Dan zouden we het over ‘4e eeuw voor Christus’-vaardigheden moeten hebben, maar dat klinkt wat minder toekomstgericht”.
Hartger Wassink, Het curriculum als bron en richting, 13 mei 2015, http://nivoz.nl/artikelen/het-curriculum-als-bron-en-richting/

Week 22/2015

“Als ik een schets maak, hoor ik iets maar ik weet niet precies wat dat is. Veel van wat ik schrijf, behelst pogingen om het te horen”.
Philip Glass, Woorden zonder muziek, 2015, p. 410.

Week 21/2015

“… ondanks decennia van onderwijskundig onderzoek, steeds weer veranderende onderwijsfilosofieën en talloze experimenten met instructiemethodieken en curriculaire programma’s, lijkt het erop dat geen enkele vorm van effectieve rationalisatie nog ooit een poot aan de grond gekregen heeft in de echte wereld van leraren en hun kinderen. Je zou zelfs kunnen stellen dat hoe harder men probeert onderwijsprocessen te rationaliseren en hoe strakker de structuren van management, toetsen en evaluatie worden, hoe minder imponerend de effecten ervan”.
Max van Manen, Weten wat te doen wanneer je niet weet wat te doen, 2014, p. 80. (uitgave NIVOZ, nivoz.nl)

Week 20/2015

“Thinking is my fighting”.
Virginia Woolf, zomer 1940, geciteerd in E.H. Wright, Virginia Woolf – Brief Lives Series Hesperus Press, 2011, p. 110.

Week 19/2015

“We hadden inmiddels televisie en op het nieuws werd iets gezegd over problemen in Little Rock, Arkansas, over integratie op de scholen, over zwarte kinderen die beschermd werden door de Nationale Garde en een blanke menigte die de bange zwarte scholieren die beschermd werden van alles naar het hoofd slingerde”.
Paul Theroux, “Mr. Bones”, in De vrouw van de reiziger, 2014, p. 75 (vgl. het essay “Overpeinzingen over Little Rock” van Hannah Arendt).

Week 18/2015

“The object of a university ‘is not to make skilful lawyers, or physicians, or engineers, but capable and cultivated human beings’. (…) Such an education is essential for the cultivation of informed and responsible citizenship”.
Martha Nussbaum, Political emotions, 2013, p. 78, met een citaat van J.S. Mill (1867).

Week 17/2015

“Er ligt een constante druk om pedagogisch handelen te interpreteren in richtingen die het veel rationeler maken dan hoe leraren het ervaren in hun dagelijkse pedagogische omgang met leerlingen”.
Max van Manen, Weten wat te doen wanneer je niet weet wat te doen, 2014, p. 87.

Week 16/2015

“Looking back into childhood is like turning a telescope the wrong way around”.
Frances Partridge, Love in Bloomsbury, 1981 (2014, p. 3).

Week 15/2015

“Theory is good but it does not prevent things from happening”.
Jean-Martin Charcot, geciteerd in Siri Hustvedt, The blazing world, 2014, p. 56.

Week 14/2015

“Dewey’s great contribution to the theory of education was to help us get rid of the idea that education is a matter of either inducing or educing truth. Primary and seondary education will always be a matter of familiarizing the young with what their elders take to be true, whether it is true or not”.
Richard Rorty, Philosophy and social hope, London: Penguin, 1999, p. 118.

Week 13/2015

“Als er iets plezierigs op uw weg komt, hoed u er dan voor om er door meegesleept te worden, maar laat de zaak rusten en gun uzelf wat tijd”.
Epictetus, in Encheiridion, Amsterdam: De Driehoek, p. 44

Week 12/2015

“Ik vind het aantrekkelijk dat er zoveel lelijke stukken Londen zijn”.
Ian Buruma, in de Volkskrant, 21-3-2015, Sir Edmund, p. 78

Week 11/2015

“Als een boek begint te leven moet de schrijver zwijgen”.
Friedrich Nietzsche (citaten.net)

Week 10/2015

“Een verdraaier van woorden is een verrader van de samenleving, omdat wij ons uitsluitend door woorden met elkaar kunnen verstaan”.
Montaigne, ‘Over het logenstraffen’ in Essays, p. 824.

Week 9/2015

“Zonder herinneringen als voedsel kunnen we niet leven. De enige toekomst is het herinnerde leven”.
Remco Campert, Column ‘Troostherinneringen’ in de Volkskrant, 21-2-2015, p. 28 (Sir Edmund).

Week 8/2015

“Open your refrigerator door and you summon forth more light than the total amount enjoyed by most households in the eighteenth century”.
Bill Bryson, At home, 2010, p. 169.

Week 7/2015

“Dit is een verhaal waarin leraren geen wegwerpartikelen zijn en geen vervangbare hulpbronnen voor het leren, maar iets te bieden hebben, niet terugdeinzen voor ongemakkelijke vragen en ongemakkelijke waarheden en actief en consistent werken met betrekking tot het onderscheid tussen wat wordt gewenst en wat wenselijk is, om zodoende te verkennen wat in ons leven gezag zou moeten hebben”.
Gert Biesta, Het prachtige risico van onderwijs, 2015, p. 88-89. (vertaling René Kneyber e.a.)

Week 6/2015

“Het kind introduceren in de wereld is alleen mogelijk wanneer er sprake is van intersubjectiviteit tussen leerkracht en kind, kind en andere kinderen. (…) Alleen wanneer de leerkracht zijn inbreng kan verbinden aan de motieven, betekenissen en behoeften van de kinderen in het spel, blijft betrokkenheid in stand en raken kinderen niet vervreemd”.
Annerieke Boland, Onderwijs aan jonge kinderen: intersubjectiviteit als onderlegger voor ontwikkeling, 2015, p. 34. (lectorale rede Ipabo 7-1-2015)

28 januari 2015

“Omdat het kind tegen de wereld beschermd moet worden, is zijn aangeboren plaats de familie, waarvan de volwassen leden zich elke dag opnieuw terugtrekken in de beschutting van het private leven tussen vier muren.”
Hannah Arendt, ‘De crisis in de opvoeding’, in Tussen verleden en toekomst, 1994, p. 113.

Week 5/2015

“I’m waiting / for the right time”
John Mayall, ‘Waiting for the right time’, Empty rooms, 1969

Week 4/2015

“Pedagogical narrations have the potential for making plurality matter because they give plurality a form of publicity through narrating and sharing moments of natality in which children gain the existential achievement of public appearance or the possibility to come into the world as a newcomer, as a beginner and as a beginning”
Iris Berger, ‘Educational leadership with an ethics of plurality and natality’, in Studies in Philosophy and Education, published online 30-10-2014, n.p.

Week 3/2015

“Professioneel werken vraagt als het ware steeds om maatwerkoplossingen ter plekke. De weerbarstige praktijk maakt het onmogelijk op voorhand alles af te dekken door protocollen en standaards. (…) Goed onderwijs is per definitie dus altijd voor een deel à l’improviste“.
Cok Bakker & Hartger Wassink, Leraren en het goede leren. Normatieve professionalisering in het onderwijs, z.j., p. 23.

Week 2/2015

“Calling someone a monster does not make him more guilty; it makes him less so by classing him with beasts and devils”.
Mary McCarthy, ‘The hue and cry’ in The writing on the wall, 1973, p. 64. (or. winter 1964)

Week 1/2014-2015

“The freedom to judge and choose the ends of work is what animates the institutions of the third logic. It expresses the very soul of professionalism”.
Eliot Freidson, Professionalism. The third logic, 2001, p. 217.

Week 52/2014

“Het wonder dat de wereld, het domein van de menselijke aangelegenheden, redt van wat anders zijn normale ‘natuurlijke’ ondergang zou zijn, is in laatste instantie het feit van de nataliteit, waarin het vermogen tot handelen ontologisch zijn wortels vindt.”
Hannah Arendt, Vita activa, 1999, p. 246.

Week 51/2014

“Niet minder filosofie, méér filosofie. Geen luxe – noodzaak”.
Bas Heijne, ‘Meer filosofie!’ in NRC Handelsblad, 13-12-2014, p. 2.

Week 50/2014

“Hoewel de mens een natuurlijk schepsel is en deel van de natuur uitmaakt, transcendeert hij de natuur dankzij de rede die vraagt: waartoe dient de natuur?”.
Hannah Arendt, Oordelen. Lezingen over Kants politieke filosofie , 1994(1982), p. 96.

Week 49/2014

“He was the best of teachers for one longed to be taught by him”.
Quentin Bell, Bloomsbury Recalled, 1995, p. 107, over de schilder en kunstcriticus Roger Fry.

Week 48/2014

“Neo-liberalisme is het idee dat het op de markt gooien van allerlei rotzooi bijdraagt aan het geluk van de mensheid”.
Susan Neiman, uit haar rede bij de uitreiking van de Spinoza Lens, Den Haag 24 november.

Week 47/2014

“We denken allemaal dat we ons leven in eigen handen hebben, maar in werkelijkheid zijn we tevoren al geschreven door krachten om ons heen”.
David Mitchell, De geestverwantschap, 1999/2002, p. 303.

Week 46/2014

“Objectief willen bewijzen hoe een mens denkt, voelt en waarneemt, zou alleen kunnen als we afzien van onze subjectieve gedachten, gevoelens en waarnemingen, maar zonder deze kunnen we denken, voelen noch waarnemen, en dus ook geen wetenschappelijk oordeel vellen. Zodra de mens iets over zichzelf beweert, blijft een deel dan ook onderbelicht. En hoe groot dat deel is, kunnen we principieel niet zeggen.”
Coen Simon, En toen wisten we alles. Een pleidooi voor oppervlakkigheid, 2011, p. 72.

Week 45/2014

“Want ook al lees ik nogal wat / er zit geen bodem in dit vat”
Montaigne, ‘Over boeken’

Week 44/2014

“The tree that moves some to tears of joy is in the eyes of others only a green thing that stands in the way”
William Blake (1799)

Week 43/2014

“Where is the wisdom we have lost in knowledge?/Where is the knowledge we have lost in information?”
T.S. Eliot, Choruses from ‘The Rock’.

Week 42/2014

“Een professional is … bovenal een morele actor en niet een ondernemer of manager. Dat houdt niet in dat ze geen boodschap moeten hebben aan doelmatigheid of dat ze het werk niet planmatig moeten aanpakken. Ook niet dat ze geen gebruik maken van technische expertise. (…) Maar dat alles is niet de kern van het professionele handelen. Uiteindelijk draait het om de moraliteit van dit handelen, om normatieve professionaliteit”.

D. van Houten, ‘Professionalisering: een verkenning’, in G. Jacobs e.a. (red.) (2008). Goed werk, p. 32.

Week 41/2014

“School is geen talentscout, maar leert kinderen wat ze op een bepaalde leeftijd moeten weten en kunnen”.

Ton van Haperen, Verspild talent (column in het Onderwijsblad/Aob), (4-10-2014, p. 15).

Week 40/2014

“Als mensen sacrale ervaringen willen, dan zullen ze die in mijn schilderijen vinden. Als ze profane ervaringen willen, dan zullen ze die ook vinden. Ik neem geen stelling”.

Mark Rothko, geciteerd in Jan Brokken, Baltische zielen, (2010, p. 299-300).

Week 39/2014

“Systemische contexten vergen een grote mate van bestaansethisch zelfbewustzijn van professionals om, binnen het kader van begrijpelijke, maar vaak ook rücksichtsloze systeemeisen, op te kunnen komen voor de rechtvaardige behandeling van hun cliënten.”

Victor van den Bersselaar, Bestaansethiek. Normatieve professionalisering en de ethiek van identiteits-, levens- en zingevingsvragen, (SWP, 2009, p. 12).

Week 38/2014

“I contend that there are no whole truths, there are only pertinent truths – and pertinence, you must agree, is always a matter of perspective.”

Eleanor Catton, The Luminaries, (2013/4, p. 282).

Week 37/2014

“Behoud Vrijplaats De Vloek!”

ruim 2560 ondertekaars van de petitie op http://www.petities24.com/behoud_vrijplaats_de_vloek, (2014). Eind december zijn het er al ruim 3300

Week 36/2014

“Grootouders wonen in wollere huizen / ze worden nooit oud want ze waren het al …”.

Judith Herzberg, Grootouders (2004).

Week 35/2014

“… adults too easily assume their own habits and wishes as standards, and regard all deviations of children’s impulses as evils to be eliminated”.

John Dewey, Democracy and Education (1916/1966, p. 117).

Week 34/2014

“Arendt possesses the surprisingly rare, and rather unsettling, ability to make you, or rather to make you want to, think. (…) Arendt’s own determination to think through, clarify, and then judge the human component in the most inhuman of events and deeds is perhaps the most challenging and controversial of her intellectual gifts”.

Finn Bowring (2011, 4), Hannah Arendt: A critical introduction, geciteerd in Helen M. Gunter (2014, 11). Educational leadership and Hannah Arendt.

Week 33/2014

Het citaat van de week was een paar weken met vakantie. Volgende week is er weer een citaat van de week.

Week 29/2014

“Ieder kind een schoentje naar zijn voet te geven, dat gaat voor den schoenmaker gemakkelijker dan voor den opvoeder”.

Jan Ligthart, Over opvoeding, 1907, p. 89.

Week 28/2014

“Al wat bestaat te midden van een pluraliteit van dingen, is niet eenvoudig wat het is, in zijn identiteit. Het verschilt ook van andere dingen; dit verschillend-zijn behoort tot zijn wezen”.

Hannah Arendt, Denken, 1971 (Ned. vertaling De Schutter & Peeters, 2014, 4e druk, p. 233).

Week 27/2014

“De school is de institutie tussen het gezin en de grotere maatschappelijke organisaties. Zij moet daarom op natuurlijke wijze uit de ene voortkomen en op natuurlijke wijze naar de andere toeleiden”.

John Dewey, Plan voor de organisatie van de lagere school aan de Universiteit, 1895, in: John Dewey over opvoeding, onderwijs en burgerschap, 2011, p. 37.

Week 26/2014

“… elk systeem is maar beperkt in staat om een werkelijk dienstbare bijdrage te leveren aan de ‘interne kwaliteit’ van sociale praktijken. In plaats van die systemen eindeloos te perfectioneren, zou er sprake moeten zijn van de aanvaarding van die beperkingen. Geen enkel systeem is perfect en kan de kwetsbaarheid van praktijken voor de morele kwaliteit en instelling van mensen opheffen …”.

Jan Hoogland, Vormend onderwijs in het Stoner tijdperk (lectorale rede Gereformeerde Hogeschool Zwolle, 19 juni 2014, p. 21).

Week 25/2014

“Wij humanisten hebben allemaal een pedagogisch trekje … Mijn heren, het historisch verband tussen humanisme en pedagogiek is een bewijs voor de psychologische relatie daar tussen. Men mag de humanist het ambt der opvoeding niet ontnemen – men kan het hem niet ontnemen, want alleen bij hem berust de overlevering van de menselijke waardigheid en schoonheid”.

Thomas Mann, De Toverberg (1975/1924, deel 1, p. 85).

Week 24/2014

“Een eenvoudig voorbeeld van de gewoonte om de wereld zo eenvoudig mogelijk voor te stellen – en daarmee herhaalbaar te maken – is te vinden in de heersende manier waarop kwaliteit wordt beoordeeld in bijvoorbeeld de zorg en het onderwijs. Alhoewel het algemeen bekend is dat kwaliteit in deze sectoren in een klein hoekje schuilt, singulier en nauwelijks voor het voetlicht te brengen is … wordt die kwaliteit toch dominant gemeten via op afstand te verwerken formulieren met standaardvragen en dito antwoorden”.

Mieke Moor, Tussen de regels. Een esthetische beschouwing over geweld van organisatie (2012, p. 183) (proefschrift UvH).

Week 23/2014

“There’s so many people // Who can talk and talk, and talk // And just say nothing // Or nearly nothing”.

A.C. Jobim, One note samba (1960), gezongen door jazzkoor HighC, hier op Youtube.

Week 22/2014

“Private faces in public places / Are wiser and nicer / Than public faces in private places”.

W.H. Auden, geciteerd als motto door Harold Nicolson, Public Faces (1932).

Week 21/2014

“Deugden zijn goed, daar kun je er nooit genoeg van hebben”.

Theodor Holman, interview in de Volkskrant (20-5-2014, p. V2).

Week 20/2014

“Toerisme is een industrie die ervaringen produceert en een belangrijk deel ervan is de ervaring ergens anders te zijn en op die plaats het authentiek vreemde te beleven”.

Maarten Doorman, Rousseau en ik (2013, p. 102).

Week 19/2014

“Teaching isn’t easy; it’s hard”.

Hargreaves & Fullan, Professional capital. Transforming teaching in every school (2012, p. 78).

Week 18/2014

“To enter the school on the assumption that one may not only learn but perhaps even be taught, may only be a very small shift, but it is nonetheless a crucial and necessary shift if our aim is to give teaching its proper place in education or, to put it differently, if our aim is to give teaching back to education”.

Gert Biesta, The beautiful risk of education (2014, p. 58).

Week 17/2014

“[…] net als in de jaren vijftig lijkt de roep om democratisch burgerschap vooral zijn oorsprong te vinden in een defensieve houding: het behoud van de eigen samenleving in een wereld vol gevaren. Een gemeenschap die zulke instincten heeft ontwikkeld is niet altijd even open, om het voorzichtig te zeggen”.

James Kennedy, Democratisch burgerschap als goede omgangsvorm (2014, p. 19) (Kohnstamm lezing 2014).

Week 16/2014

“We always live at the time we live and not at some other time, and only by extracting at each present time the full meaning of each present experience are we prepared for doing the same thing in the future. This is the only preparation which in the long run amounts to anything”.

John Dewey, Experience and Education (1938/1963, p. 49).

Week 15/2014

“We hebben een volgsysteem voor onze kinderen in verband met hun veiligheid en een ander systeem volgt hun prestaties op school. Als we die twee eenvoudigweg met elkaar verbinden, weten we alles en kunnen we onze kinderen eindelijk helemaal kennen. Dan is ons systeem sluitend en is ons werk, mag ik wel zeggen, voltooid”.

Dave Eggers (2013, p. 311), De cirkel

Week 14/2014

“Niet zozeer lastige leerlingen, maar wel de paperassen en een gebrek aan ondersteuning ergeren leerkrachten. Dat blijkt uit een enquete bij tien duizend leerkrachten uit het basis- en secundair onderwijs. Voor acht op de tien onderwijzers is het teveel aan administratie of ‘planlast’ een bron van ergernis. Gevraagd naar waarom ze hun beroep graag uitoefenen, zegt 83%: ‘de jongeren iets kunnen bijbrengen'”.

Teletekst België 1, 28 maart 2014, p. 107.

Week 13/2014

“Waarheden zijn conventies waarvan we zijn vergeten dat het conventies zijn”.

Richard de Brabander, De mythe van de zelfredzaamheid,2014, p. 138.

Week 12/2014

“Los van Snowden is er een algemene tendens naar voorspelbaarheid, naar het reduceren van risico’s. (…) Het idee dat je ongelukken kunt uitbannen als je maar meer weet, meer weet. Het is niet voor niets dat kinderen zo veel toetsen krijgen, dat auto’s vol zitten met sensoren, dat we steeds meer instrumenten omhangen waardoor we onszelf continu bemeteren. We denken dat we daarmee controle krijgen over de toekomst: we zullen gaan handelen naar die data”.

Viktor Mayer-Schönberger, interview in de Volkskrant, 15-3-2014, p. 14 (Vonk).

Week 11/2014

“In een tijd waarin de westerse wereld zich van crisis naar crisis sleept, weten begrippen die Arendt muntte, zoals politieke betrokkenheid, pluraliteit, spontaniteit en burgerparticipatie ons te inspireren een nieuw begin te maken. (…) Arendts pleidooi voor een krachtig politiek-cultureel domein en haar kritiek op de ‘massa- en consumptiemaatschappij’ bieden hiervoor aanknopingspunten. Haar analyse van de mens als een leven met anderen – inter homines esse – en haar voorstel om representatief of ‘namens de anderen’ te denken komen bovendien tegemoet aan de tegenwoordig vaak gehoorde wens om op minder individualistische en meer empathische wijze te handelen”.

Joke J. Hermsen, Kairos. Een nieuwe bevlogenheid, 2014, p. 62.

Week 10/2014

“Professionals zijn die beroepsbeoefenaren die niet alleen worden betaald voor hun werk, maar ook met een intrinsieke motivatie een belangrijk sociaal goed in de samenleving dienen waarvoor zij specifieke kennis en vaardigheden moeten bezitten”.

Doret de Ruyter, ‘Mijn juf is de allerbeste van de hele wereld’. Over professionele idealen van leraren, in Werkzame idealen. Ethische reflecties op professionaliteit (Kole & De Ruyter, red., 2007), p. 77.

Week 9/2014

“We hoeven niet alles te begrijpen. Soms is het genoeg als iets ons betovert, of fascineert of desnoods irriteert, zonder dat we precies weten waarom”.

‘Virginia Woolf’, in April is de wreedste maand, Rindert Kromhout, 2013, p. 145.

Week 8/2014

“Nommer une chose c’est la transformer”.

Jean Paul Sartre, geciteerd door Marita Mathijsen in Vroeger is ook mooi. Essays, 2011, p. 156

Week 7/2014

“De kunst wil altijd meer zijn dan ze is. In heel haar wezen is ze gericht op dit surplus aan werkelijkheid. Alleen dan kan zij zich van de werkelijkheid bevrijden en er een verandering in teweeg brengen. Zonder afstand, zonder ontkoppeling van dit aardse leven, kunnen er geen nieuwe geluiden klinken. Net zoals de schilder een paar passen naar achteren moet zetten om zijn werk te overzien, zo moet de schrijver naast de werkelijkheid gaan staan om hem juist op papier te krijgen”.

Joke J. Hermsen, Tweeduister, 2000, p. 346.

Week 6/2014

“Ons korte, zich naar de dood spoedende leven zou onvermijdelijk slechts kunnen resulteren in de ondergang en vernietiging van alles wat menselijk is, indien wij niet het vermogen bezaten deze dodenmars te onderbreken en iets nieuws te beginnen, een vermogen dat ligt opgesloten in het handelen, als om ons er voor altijd aan te herinneren dat mensen, al zijn zij sterfelijk, niet zijn geboren om te sterven maar om een begin te maken”.

Hannah Arendt, Vita activa, 1999, p. 245.

Week 5/2014

“Het kind van drie dat ontdekt wat hij met blokken allemaal kan of het kind van zes dat ‘vijf erbij vijf’ kan uitrekenen, is echt een ontdekker, zelfs wanneer iedereen het allang weet. … Het plezier dat de kinderen zelf ervaren is het plezier iets op intellectuele manier te construeren …”.

John Dewey, ‘Denken in opvoeding en onderwijs’, in John Dewey over opvoeding, onderwijs en burgerschap (Berding, red.), 2011, p. 134.

Week 4/2014

“Het behoort tot de verantwoordelijkheid van leraren om tegenover de taal van beleidsmakers, adviseurs, managers en politici een eigen onderwijsdiscours te plaatsen waarin gedacht en gesproken kan worden over de dingen waarover naar onze overtuiging in het onderwijs gesproken moet worden”.

Hester IJsseling, ‘Over de verantwoordelijkheid van leraren’, in Het alternatief (Kneyber & Evers, red.), 2013, p. 92.

Week 3/2014

“’Ach, talent! Soms heb je er iets aan, dat geef ik toe. Het streelt de ijdelheid, het trekt de aandacht, en als het meezit, verdien je er nog geld mee ook. Vrouwen kun je er ook mee paaien. Nou, dan kun je beter wél talent hebben dan niet – wees eerlijk’.”.

Haruki Murakami, De kleurloze Tsukuru Tazaki en zijn pelgrimsjaren, 2014, p. 87.

Week 2/2014

“How is it possible that in retrospect it always looks as though it couldn’t have happened otherwise? All the variables have disappeared, and reality has such an overwhelming impact upon us that we cannot be bothered with what is actually an infinite variety of possibilities”.

Hannah Arendt/Roger Errera, The last interview, Ed. 2013, p. 118-119.

Week 1/2014

“Sommige veranderingen in ons lichaam doen me denken aan de straten waar we al jarenlang met grote passen doorheen lopen. Op een dag gaat een winkel dicht, het uithangbord is verdwenen, de ruimte is leeg, het pand staat te huur, en je vraagt je af wat er daarvoor was, oftewel een week geleden”.

Daniel Pennac, Lijfboek, 2012/2013, p. 220.

Week 52/2013

“The venture into the public realm seens clear to me. One exposes oneself to the light of the public, as a person. Although I am of the opinion that one must not appear and act in public self-consciously, still I know that in every action the person is expressed as in no other human activity”.

Hannah Arendt, ‘What remains? The language remains’, in Hannah Arendt: The last interview, 2013, p. 37.

Week 51/2013

“Kinderen hebben recht op opvoeding! Ze mogen niet alleen fouten maken, ze moeten ook fouten maken, want daar leren ze van. Goede opvoeders veroordelen kinderen niet, maar sturen tijdig bij als dat nodig is en geven hen vertrouwen zodat kinderen zichzelf gaan vertrouwen”.

Helma Brouwers, ‘Het recht van het kind om kind te zijn’, in Het recht van het kind te zijn zoals het is / Jaarboek 2013 van de Janusz Korczak Stichting, 2013, p. 87

Week 50/2013

“There is perhaps no deeper defect in present society than the fact that for most persons their life work is not secure, not very enjoyable, and not desirably educative. In the democracy of the future goods will be made not primarily as a means to private profit, but because of their service to enriched living. Not only the value of the product for those who use it, but the process of production itself will be appraised in terms of its contribution to human welfare”.

John Dewey, All Life Educative, 1937.

Week 49/2013

“Alle kinderen hebben wangen en alle moeders spuug om ze er teder mee af te vegen. Deze dingen zijn belangrijk of niet. Dat hangt van de hele wereld af”.

Saul Bellow, Herzog, 1964/1996, p. 43.

Week 48/2013

“Das, was an einem Menschen das Flüchtigste und doch zugleich das Grösste ist, das gesprochene Wort und die einmalige Gebärde, das stirbt mit ihm und das bedarf unser, das wir seiner Gedenken. Das Gedenken volzieht sich im Umgang mit dem Toten, aus dem dann das Gespräch über ihn entspringt un wieder in die Welt klingt”.

Hannah Arendt in een brief aan Karl Jaspers, geciteerd in Alois Prinz, Hannah Arendt oder Die Liebe zur Welt, (1998/2012 (2013), p. 281)

Week 47/2013

“Lezen is als denken, bidden, praten met een vriend, je ideeën uiteenzetten, luisteren naar de ideeën van anderen, luisteren naar muziek (echt waar), kijken naar een landschap, een wandeling maken langs het strand”.

Roberto Bolano, 2666, (2004/2013, p. 306)

Week 46/2013

“Niet iedereen hoeft te excelleren op het cognitieve domein. De samenleving heeft ook behoefte aan creativiteit, probleemoplossend vermogen, samenwerking, culturele en morele sensitiviteit, zorgzaamheid en vakmanschap”.

Onderwijsraad, Een smalle kijk op onderwijskwaliteit, 2013 (Samenvatting, p. 9)

Week 45/2013

“The narration of one’s own past (is) always a fresh undertaking in which other forces (are) at work than the intention to call up recorded material in a detailed manner. There (is) above the need to make a meaningful whole out of the remembered scene and one’s own presence within it, and accordingly a lack of meaning (is) interpreted as an imperfection of memory”.

Pascal Mercier, Perlmann’s Silence (1995/2012, p. 98)

Week 44/2013

“Ik raak er toch steeds meer van overtuigd dat de mens pas mens wordt als hij omringd wordt door anderen. Pas dan kan hij ook de moed opbrengen zich niet alleen van die anderen te onderscheiden, maar ook van zichzelf. Want we zijn geen onveranderlijke, massieve wezens. Eenieder van ons is met velen en we zijn voortdurend in beweging”.

Joke Hermsen, De liefde dus (2008/2009, p. 138)

Week 43/2013

“It is the objects that live an impassioned life”.

John Dewey, Art as Experience (1934/ 1989, p. 131)

Week 42/2013

“… het goede komt niet altijd uit goede daden voort en het slechte leidt niet tot slechte daden. Toch? Zelfs de goeden en wijzen overzien niet het einde van alle daden. Enge gedachte! Herinner je je prins Misjkin uit De idioot?”.
Donna Tartt, Het puttertje, 2013, p. 893.

Week 41/2013

“Opvoeden is een dialogisch gebeuren (neem me hier de theoretische term niet kwalijk). Wederzijds verrijkend, wederzijds onthullend, wederzijds vitaliserend. … Kinderen houden je jong; vraag het maar eens aan de grootouders!”.
W. ter Horst, Het herstel van het gewone leven, (oorspr. 1977) p. 33.

Week 40/2013

“Houd in elk werk dat ge verricht voor ogen wat eerst komt en wat volgt en begin er dan pas aan”.
Epictetus, Encheiridion (Handboekje), z.j., p. 33.

Week 39/2013

“Reading and restlessness – dissatisfaction at home, a sourness at being indoors, and a notion that the real world was elsewhere – made me a traveler”.
Paul Theroux, The last train to Zona Verde, 2013, p. 141.

Week 38/2013

“Zolang ik me kan herinneren heb ik het ene na het andere boek gekocht. De boeken die je verzamelt vormen een leven op zichzelf. Ze zijn nooit, om zo te zeggen, een optelsom van losse exemplaren”.
Carlos Maria Dominguez, Het papieren huis, 2005, p. 37.

Week 36/2013

“Misschien is het zo dat we een werkelijkheid nodig hebben die bewijst dat een bepaalde gebeurtenis werkelijkheid is. Ons geheugen en onze waarnemingen zijn immers onvast en bevooroordeeld. Je kunt zelfs stellen dat het in de meeste gevallen onmogelijk is om te onderscheiden in welke mate de werkelijkheid die we voor waar houden, werkelijk is en in welke mate ‘de werkelijkheid die we voor waar houden'”.
Haruki Murakami, Ten zuiden van de grens, ten westen van de zon… (2004[1998], p. 222)

Week 35/2013

“[Montaigne] nam boeken op alsof het mensen waren en verwelkomde ze in de familie”.
Sarah Bakewell, Hoe te leven. Een leven van Montaigne … (2012, p. 91)

Week 34/2013

“Wat je je herinnert noem je een herinnering, wat je vergeet noem je een -?”.
Douwe Draaisma, Vergeetboek, 2010, p. 9

Week 33/2013

“In boeken geschreven door anderen vind je … een stukje van je eigen verhaal terug. Dat maakt een boekenkast speciaal: een verzameling tastbare boeken biedt de mogelijkheid een rangorde aan te brengen en op deze manier je eigen levensverhaal te vertellen”.
Shantie Jagmohansingh, ‘Niets zo doorleefd als het oude, papieren boek’ in de Volkskrant, p. 22, 12-8-2013

Week 29/2013

“Nietsdoen is een sterk onderschatte bezigheid”.
Wilma de Rek, ‘De kunst van het flierefluiten’ in de Volkskrant, V Zomer #1, p. 22, 13-7-2013

Week 28/2013

“In de daad van het spreken brengt het individu niet zijn weten over, maar vormt het iets op een dichterlijke wijze. Het vertaalt en nodigt de anderen uit hetzelfde te doen”.
Jacques Rancière, De onwetende meester. Vijf lessen over intellectuele emancipatie, (2007, p. 96)

Week 27/2013

“Het moet worden opgemerkt dat de mens alleen door mensen wordt onderwezen, en wel door mensen die op hun beurt door anderen werden onderwezen”.
Immanuel Kant, Vorlesung über Pädagogik (1776-77)

Week 26/2013

artikel in Vonk (de Volkskrant) van zaterdag 22 juni 2013

Week 25/2013

“Voor zijn wereldbeschouwing had Kees [Boeke] nooit een naam gevonden, maar met zijn school, die hijzelf een ‘pedagogisch experiment’ noemde, kreeg hij de kans om te laten zien wat hij geloofde. […] Een kind moest op school niet in een tevoren gekleide mal geperst worden, maar worden ‘geholpen om te worden wie hij is’”.
Daniela Hooghiemstra, De geest in dit huis is liefderijk. Het leven en De Werkplaats van Kees Boeke (1884-1966), 2013, p. 147.

Week 24/2013

“Altruism, generosity, solidarity, and civic spirit are not like commodities that are depleted with use. They are more like muscles that develop and grow stronger with exercise. One of the defects of a market-driven society is that it lets these virtues languish. To renew our public life we need to exercise them more streneously”.

Michael Sandel (2013, p. 130), What money can’t buy. The moral limits of markets.

Week 23/2013

“Boy, the way Glenn Miller played / songs that made the hitparade /

Guys like us, we had it made /

Those were the days”.

Openingstune All in the family. Jean Stapleton, “Edith Bunker”, 1923 – 2013

Week 22/2013

29 mei 2013: 100 jaar Sacre du Printemps

Week 21/2013

“Before I sink into the big sleep / I want to hear / I want to hear / the scream of the butterfly ….”

Doors, ‘When the music’s over’, IM Ray Manzarek, 12-2-1939 – 20-5-2013

Week 20/2013

“We gebruiken een taal die al bestond voordat wij geboren waren en reproduceren ideeën en denkbeelden die we zelf niet hebben bedacht. Zodra we spreken, denken en handelen, bevinden we ons in een structuur van weten die bepalend is voor hoe wij spreken, denken en handelen. Wij kunnen ons niet van het weten ontdoen als van een jas”.

Richard de Brabander (2013, p. 286), Van gedachten wisselen, in een bespreking van werk van Foucault

Week 19/2013

“Der Prozess selbst: Eichmann wie ein Gespenst, das dazu gerade den Schnupfen hat, in seinem Glaskasten eher noch wie eine Materialisierung in einer spiritistischen Seance. Nicht einmal unheimlich. Er selbst nur darauf bedacht, die Haltung nicht zu verlieren”.

Hannah Arendt in een brief d.d. 15-4-1961, aan Heinrich Blücher vanuit Jerusalem, bij het begin van het Eichmann-proces (Briefe, 1936-1968, S. 518). Vorige week ging de biopic Hannah Arendt van Margarete von Trotta in première in Nederland.

Week 18/2013

30 april 2013: “Wees niet bang om te beginnen. Wij zijn allen hier om je te laten zien dat het spreken binnen de orde van de wetten valt, dat er sinds lang over zijn articulatie wordt gewaakt, dat het een plaats wordt bereid die het eert, maar ook ontwapent, en dat mocht het spreken al enige macht bezitten, deze macht van ons en van ons alleen stamt”.

Michel Foucault, De orde van het spreken, Ned. vertaling Thomas Widdershoven, 1988, p. 36

Week 17/2013

“The problem with the language of learning … is that it tends to obscure crucial dimensions of educational processes and practices – that is, aspects of content, purpose and relationships”.

Gert Biesta (2013), Interrupting the Politics of Learning, in Power and Education, 5(1), p. 6

Week 16/2013

“Professionals die met kinderen werken zijn per definitie pedagoog. Dat geeft hen de verplichting om verder te kijken dan de poort van de voorziening; het vraagt hen om het perspectief van het kind te kiezen”.

Anke van Dijke & Linda Terpstra (2013). Kinderen, mij een zorg. Betekenis en grenzen van de pedagogische civil society, p. 33.

Week 15/2013

8 april 2013: “the lady is not for turning …”.

Margaret Thatcher (1925-2013)

Week 13/2013

“Hoe weinig wordt, bij alle hedendaagse bemoeienis met onderwijs, meer van vorming (‘education’ in het Engels, ‘Bildung’ in het Duits) als de centrale opdracht en het hart van onderwijs begrepen. Scholen, leraren en leerlingen zijn druk bezet met van alles en nog wat dat als maatschappelijk en moreel belangrijk is aangereikt, maar waar scholen eigenlijk voor zijn en waar scholen goed in kunnen zijn, dat lijkt vergeten”.

Wilna Meijer (2013), Onderwijs – weer weten waarom (SWP, p. 30)

Week 12/2013

“Gezondheid is een kostbare zaak; alleen zíj is het echt waard dat je er niets slechts je tijd, je zweet, je moeite en je geld, maar zelfs je hele leven voor inzet. (…) Geen weg die naar de gezondheid zou leiden zou mij te zwaar of te kostbaar zijn”.

Michel de Montaigne, ‘Kinderen lijken op hun ouders’ (uit de essays 1588-1592), vertaling Hans van Pinxteren, 2000, p. 119)  

Week 11/2013

“Our comforting conviction that the world makes sense rests on a secure foundation: our almost unlimited ability to ignore our ignorance”.

Daniel Kahneman, Thinking, fast and slow (2012, p. 201)

Week 10/2013

“Alleen pragmatisme kan u redden, sociaal-democraten. Lees John Dewey, lees Richard Rorty, u bent toch geen metafysisch clubje?”

Stephan Sanders, column, Vrij Nederland, 2 maart 2013, p. 82, n.a.v. het rapport van de WBS

Week 9/2013

“Herinneringen zijn geen opgeslagen verleden, maar handelend heden”.

Joke J. Hermsen, Blindgangers, 2013/2012, p. 190.

23-2-2013

“Age is mind over matter. If you don’t mind, it doesn’t matter”

Mark Twain

Week 8/2013

“Our schools cannot be improved if we use them as society’s all-purpose punch bag, blaming them for the ills of the economy, the burdens imposed on children by poverty, the dysfunction of families, and the erosion of civility. Schools must work with other institutions and cannot replace them”.

Diane Ravitch, The death and life of the great American school system (2010, p. 229).

Week 7/2013

“Eindelijk weet je waarom je op de wereld bent: om grootouder te worden. Dat is de opzet van alles”.

Schrijver Guus Luijters in Volkskrant magazine, 9-2-2013, p. 24

Week 6/2013

“De leerling moet alles zelf zien, zonder ophouden vergelijken en altijd antwoorden op de volgende driedubbele vraag: Wat zie je? Wat denk je ervan? Wat doe je ermee? En zo tot in het oneindige”.

Jacques Rancière, De onwetende meester. Vijf lessen over intellectuele emancipatie, 2007, p. 60.

Week 5/2013
“In de kern gaat het er bij onderwijs niet om, om inhouden over te dragen. In de kern gaat het er bij onderwijs om de leerlingen te bereiken, zodat zij zich – de op zichzelf waardevolle – inhouden eigen kunnen en wensen te maken. Daartoe is bemoediging onmisbaar. Deze bemoediging bestaat niet uit spectaculaire acties, maar komt voort uit een basale pedagogische houding”.

Beate Letschert in Pedagogische tact (red. Luc Stevens & Geert Bors), Garant/NIVOZ, 2013, p. 180.

Week 4/2013

“We leven in een gefragmenteerde wereld. Of misschien moeten we zeggen we leven in een verknipte wereld. We knippen de wereld op in stukken die weinig met elkaar te maken hebben. Zo verdwijnt al snel een sociale schil waarin mensen elkaar kennen en een oogje houden op elkaars kinderen”.

Pieter Hilhorst & Michiel Zonneveld (2013). De gewoonste zaak van de wereld. Radicaal kiezen voor de pedagogische civil society, p. 52. Den Haag: RMO.

Week 3/2013

Winter

Winter. Je ziet weer de bomen
door het bos, en dit licht
is geen licht maar inzicht:
er is niets nieuws
zonder de zon.

En toch is ook de nacht niet
uitzichtloos, zolang er sneeuw ligt
is het nooit volledig duister, nee,
er is de klaarte van een soort geloof
dat het nooit helemaal donker wordt.
Zolang er sneeuw ligt is er hoop.

Herman de Coninck
uit: Zolang er sneeuw ligt.

31 december 2012

“Als de hel bestaat dan is het daar eeuwig oudejaarsavond”.

Bert Brussen (de Volkskrant, 31-12-2012)

Kerst 2012. Een gedicht van Gerrit Achterberg (1905-1962)

Kind

Terwijl we het niet laten blijken
dat werelden in ons bezwijken,
kijkt het kind ons aan.

Hij weet er alles van
en vindt vanzelf een naam,
bewaard binnen zijn koninkrijken,
en vangt met ons het spelen aan
als zijnsgelijke.

Een gans heelal is eeuwig voor zolang.

Week 50/2012

“Onze herinneringen maken van ons wie we zijn”.

Joshua Foer, Het geheugenpaleis (2011, p. 307)

Week 48/2012

“I am still a good deal bothered with the infernal headache, so have to think about writing, instead of writing, and find all these problems awfully difficult”.

Virginia Woolf, in een brief van 18-9-1925 aan Janet Case (The Letters of Virginia Woolf, Vol. 3, p. 211)

Week 44/2012

“Lezen is niet alleen kennisnemen van een tekst of het verwerven van kennis. Het is ook, en zodra je het doet, een niet te stoppen mechanisme van vergeten”.

Pierre Bayard, Hoe te praten over boeken die je niet hebt gelezen (2008, p. 61).

Week 43/2012

“… met talent alleen kom je er niet. Talent wordt soms overschat. Veel mensen kunnen zingen, maar dat maakt je nog niet tot een zanger. Ik vind het leuk om zomaar een lied te zingen. Terwijl je een song eindeloos moet instuderen, vijftig keer herhalen, om goed te worden”.

Zadie Smith, interview in Volkskrant Magazine, 20-10-2012, p. 21

Week 41/2012

“Polariteiten horen per definitie bij de opvoeding; opvoeding betekent wrijving. Als je naar de moderne opvoedingsliteratuur kijkt zie je die spanning niet terug. Daar is opvoeding vooral het kind reguleren. (…) Op scholen willen wij kindvriendelijk en klantgericht zijn, en dan moet je geen herrie hebben in de tent. Als er problemen en conflicten zijn gaan we op zoek naar een bijbehorend etiket. Dan heeft het kind een probleem, een ziekte, maar vaak is dat een idee-fixe”.

Micha de Winter, in ‘Durven we nog wel op te voeden?’, interview in Het verlangen naar een betere wereld. Jaarboek 2012 van de Janusz Korczak Stichting, p. 72.

Week 38/2012

“Opvoeding is niet socialiseren, opvoeding is niet ervoor zorgen dat kinderen de normen en waarden van het gezin, de familie, de cultuur of de maatschappij overnemen en aannemen. Maar opvoeding is ook niet de talenten van kinderen ontwikkelen. We zeggen dat niet omdat socialisatie en de ontwikkeling van talenten niet belangrijk zouden zijn, dat zijn ze zeker, maar omdat opvoeding in wezen met iets anders te maken heeft. Opvoeding heeft te maken met het ontsluiten van de wereld en het tot leven wekken van die wereld zelf (van de woorden, de dingen, de praktijken die die wereld uitmaken). Dat is precies wat gebeurt in die ‘schoolse tijd’”.

Jan Masschelein & Maarten Simons (2012). Apologie van de school. Een publieke zaak. Leuven/Den Haag: Acco (p. 64)

Week 36/2012

“Van al die duizenden boeken weet ik vaak nog precies de plek waar ik ze heb gekocht”.

Paul Scheffer, V/de Volkskrant, 8-9-2012.

Week 33/2012

“Paul Theroux overtreft zichzelf in De benedenrivier, een inktzwarte roman over een blanke wereldverbeteraar die wordt kaalgeplukt en uitgekotst door Afrikanen én hulpverleners”.

Hans Bouman in zijn recensie van de nieuwste Theroux (orig. The Lower River), de Volkskrant, 18-8-2012; zie mijn gelijkluidende bespreking op ‘Boeken’

Het Citaat van de week is een paar weken met zomervakantie …

Week 28/2012

Maar jonge sla in september,

net geplant, slap nog,

in vochtige bedjes, nee.

Rutger Kopland, 4-8-1934 – 11-7-2012

Week 27/2012

“Reizen is immers, met luisteren en lezen, de kortste en leerzaamste omweg naar jezelf”.

Jan Brokken in Baltische zielen (2010, p. 19).

Week 25/2012

“Works of art, like words, are literally pregnant with meaning”.

John Dewey, Art as Experience (1934), The later Works, Vol. 10, p. 122

Week 24/2012

“Niet alles wat te meten is, is belangrijk, en niet alles wat een belangrijk resultaat oplevert, is meetbaar. Echte kwaliteit bij complexe en contextgebonden problemen valt door de zeef van de reductionistische en gestandaardiseerde items die weliswaar betrouwbaar zijn, maar als puntje bij paaltje komt niet dat kunnen meten wat echt belangrijk is”.

Henk Smeijsters, ‘Vakmanschap is meesterschap. De professional als middelpunt van management en onderzoek’, Maandblad Geestelijke Volksgezondheid, 2006, 61(11), 930-941

Week 23/2012

“Jij hebt de dingen niet nodig / om te kunnen zien.

De dingen hebben jou nodig / om gezien te kunnen worden”.

K. Schippers

Week 21/2012

“Plans? I can’t begin to say. I want to go and hide and write”.

Bruce Chatwin, in een brief d.d. 1-3-1983 aan Diana Melly, gepubliceerd in Under the Sun. Letters of Bruce Chatwin (2012/2010, p. 361)

Week 20/2012

“De belangrijkste vraag voor onderwijsprofessionals is … niet wat de effectiviteit van hun acties is, maar wat de onderwijspedagogische waarde is van wat ze doen, dat wil zeggen, wat de onderwijspedagogische wenselijkheid is van de leermogelijkheden die uit hun handelen volgen”.

Gert Biesta, in Goed onderwijs en de cultuur van het meten (Boom/Lemma, 2012, p. 44)

Week 19/2012

“Spel moeten we niet gelijkstellen met iets wat het kind uiterlijk doet. Spel duidt op zijn mentale ontwikkeling in zijn geheel en in zijn eenheid. Het is het vrije spel, het samen spelen van alle krachten, gedachten en lichamelijke bewegingen van het kind die op bevredigende wijze zijn eigen beelden en belangstelling belichamen.”

John Dewey, “De opvoedingsprincipes van Fröbel” (1897), in John Dewey over opvoeding, onderwijs en burgerschap (SWP, 2011, p. 94).

Week 17/2012

“Air travel is very simple and annoying and a cause of anxiety; it is like being at the dentist’s, even to the chairs.”

Paul Theroux, The Tao of Travel (2012, 21), gecit. uit zijn Fresh Air Fiend.

Week 15/2012

“Holland – viel netter, als ich erwartete. Die Leute sehr hilfsbereit, they take care of you mit einer erstaunlich zivilisierten, immer gleichbleibenden Freundlichkeit. Strassenbahnschaffner, Kellner, Leute auf der Strasse, überall die gleichen freundlichen, einfachen zufriedenen Manieren. Sehr, sehr angenehm. Nirgends ein lautes Wort – …..”.

Hannah Arendt in een brief van 3-10-1956 aan haar man Heinrich Blücher (Briefe, p. 442).

Week 14/2012

“Rather than attempt to imitate the hard sciences, social scientists would be better off doing what they do best: thinking deeply about what prompts human beings to behave the way they do.”

Kevin Clarke & David Primo, ‘Overcoming “Physics Envy”’, New York Times, April 1, 2012

Week 13/2012

“I’d love to go on holiday with Virginia Woolf. She’d be super observant, catty, fun – and (on good day) excellent company. We’d gossip about our fellow guests in a hotel, eavesdrop on people in shops and (perhaps) try some jetskiing, which Woolf would describe with great style and elegance.”

Alain de Botton, Huffington Post, March 10

Week 9/2012

“Aan de basis van het pedagogisch handelen, ligt het zien met je hart”

Janusz Korczak, geciteerd in Janusz Korczak: inspirator voor mensen in het primair onderwijs (door Arie de Bruin & Anouk Brink, 2012)

Week 8/2012

20 februari: het was ook a hell of a Job …

Week 6/2012

“Van al het bestaande hebben wij sommige dingen in onze macht. Andere niet”.

Openingszinnen van het Encheiridion of Handboekje van Epictetus (50-120 n.Chr.), z.j.

Week 5/2012

“Every little piece of your life
Will mean something to someone”

Editors, ‘The weight of the world’, gehoord tijdens dansprogramma van Tim Persent, 28 januari 2012, Korzo Den Haag, choreografie ‘Voor Tim’

Week 3/2012

“Het verschil tussen goed en voortreffelijk is klein, maar essentieel”.

Gustav Leonhardt, musicus (1928 – 16 januari 2012)

Week 51/2011

“What a life he has led, and how well he has led it!”

E.M. Forster over Leonard Woolf (1880-1969), quoted in F. Spotts (Ed.), Letters of Leonard Woolf (1989)

Week 50/2011

“Het stemt me dankbaar dat vriendschapsrelaties zich ook ver in tijd en ruimte kunnen uitstrekken. Denkers van vroeger kunnen intieme vrienden zijn”.

Hans Achterhuis, Zonder vrienden geen filosofie (2011, p. 13).

Week 49/2011

“Iedereen, ikzelf als eerste, weet je dat niet moedig hoeft te zijn om les te geven. Integendeel, wie les geeft, knoopt een band aan, of hoopt en verlangt een band aan te knopen met degenen die naar hem luisteren, een band van gedeelde kennis, overerving, traditie, die ook een band van persoonlijke herkenning of vriendschap kan zijn”.

Michel Foucault, De moed tot waarheid, 2009/2011, p. 44.

Week 46/2011

“Our political life rests upon the assumption that we can produce equality through organization, because man can act in and change and build a common world, together with his equals and only with his equals”.

Hannah Arendt, The Origins of Totalitarianism, Part two: Imperialism (1994, p. 301).

Week 44/2011

“Mediteren doet pijn”.

Janwillem van de Wetering (1971).

Week 42/2011
“To many people, Arendt was a more central character in the Eichmann story than Eichmann himself. And certainly, from an intellectual perspective, she was”.
Deborah E. Lipstadt, The Eichmann Trial (2011, p. 149)

Week 41/2011
“Zonder bezielde docenten raken we talentvolle jongeren kwijt en dan verkwanselen we onze toekomst”.
Piet Boekhoud, Lector Pedagogiek van het beroepsonderwijs, openbare les 28-9-2011 (p. 17)

Week 39/2011

“Laat theorieën sterven in plaats van mensen”.

Karl Popper (Objective Knowledge).

Week 38/2011
“… wij moeten ons de grote kunst eigen maken: slechts één ding tegelijk te doen”.
Martin Kojc, Zelfgenezing van Nerveusiteit (z.j., p. 24).

Week 36/2011
“Een oprechte glimlach kan diepe wonden helen”.

Boeddha

Week 34/2011

“Als je zoekt naar het goede in anderen, ontdek je het beste in jezelf”.

Martin Walsh (Dagelijkse gedachte, 24-8-2011)

Week 33/2011, terug van vakantie …

“Our work will at least have distracted us, it will have provided a perfect bubble in which to invest our hopes for perfection, it will have focused our immeasurable anxieties on a few relatively small-scale and achievable goals, it will have given us a sense of mastery, it will have made us respectably tired, it will have put food on the table. It will have kept ous of greater trouble”.

Alain de Botton, The pleasures and sorrows of work (2009, p. 326).

Het citaat van de week slaat een paar weekjes over … 

Week 26/2011

“De inleiding alleen al geeft een goed beeld waar het bij Dewey over gaat en daarom is het boek waardevol. Dan moeten de vertalingen nog komen”.

Martijn van Schaik in een recensie van John Dewey over opvoeding, onderwijs en burgerschap (SWP, 2011), in PIP, nr. 61, p. 48-49.

Week 23/2011

“’s Gravenhage – Formal name for The Hague, Netherlands; Pronounced skrah-ven-hah’-guh”

Bill Bryson, Dictionary for Writers and Editors (2008, p. 308).

Week 19/2011

“Maar neem één ding van mij aan: je moet nooit je huidige baas dienen, maar klaar zijn voor de volgende”.

Umberto Eco, De begraafplaats van Praag (2011, p. 380).

Week 16/2011

“De ene na de andere leerkracht komt in een boze droom terecht: hun werk is teruggebracht tot dat van toetsinstructeur”.

Inge Braam in een bespreking van Diane Ravitch The death and life of the great American school systeem (2010), in Het Schoolblad, 23-4-2011, p. 55.

Week 15/2011

“De eerste stap om het onzichtbare zichtbaar te maken, is het stellen van een doel”.

Dagelijkse gedachte, 13 april 2011

Week 14/2011

“… it might be better … to concede that philosophy of education is mainly useless – and to take pride in this. Or to put it in more nuanced terms: rather than accepting the utilitarian logic and trying to justify philosophy of education in these terms, it is important to question and to a certain extent even refuse utilitarian thinking where it concerns philosophy of education and … education more generally”.

Gert Biesta, ‘Introduction. What’s the use of philosophy of Education?’ In Philosophy of Education 2010, p. xii

28 maart 2011

“No one could have been so good as you have been, from the very first day till now. Everyone knows that. (…) Will you destroy all my papers.”

De laatste, handgeschreven woorden van Virginia aan Leonard Woolf, 28 maart 1941 (Letters, volume 6, p. 487)

Week 11/2011

“Dewey beschouwde het goede gesprek als een absolute voorwaarde om de eenzijdige focus op het eigen ego te doorbreken. Er is niets dat tegen de gezamenlijke ervaring kan opwegen. Enkel en alleen de gedeelde ervaring stelt ons in staat om ons leven zinvol gestalte te geven”.

Reiner Ruffing (2008), Filosofisch gereedschap, lemma Dewey, p. 161

Week 9/2011

“Een gelukkig mens heeft het kind in zich bewaard”.
Goethe

Week 8/2011

“Om het verschijnsel revolutie te beschrijven is geweld … niet geschikter dan verandering; alleen als er verandering optreedt in de betekenis van een nieuw begin, als er geweld wordt gebruikt om een geheel nieuwe regeringsvorm te vestigen, om de vorming van een nieuw politiek lichaam te bewerkstelligen, als de bevrijding van onderdrukking op zijn minst op de grondvesting van vrijheid mikt, kunnen we van revolutie spreken”.

Hannah Arendt, in Over revolutie (1963; 2009, p. 51).

Week 7/2011

“Als je zwakheden hebt, betekent het niet dat je zwak bent,
maar dat je compleet bent”.
Deepak Chopra

Week 4/5/2011

www.redhet basisonderwijs.nl !

Week 3/2011

“The great thing is never to be bored by one’s own writing”.

Virginia Woolf, The Diary, Vol. 2, 1920-1924; 9 februari 1924 (p. 292)

Week 1 en 2/2011

“Elk individu dat deze wereld betreedt is een nieuw begin; het universum zelf maakt als het ware een nieuwe start in hem en probeert iets te doen, al is het op kleine schaal, dat het nog nooit eerder heeft gedaan.”

John Dewey, ‘Constructie en kritiek’ (1930), in John Dewey over opvoeding, onderwijs en burgerschap (2011)

Week 52/2010

Affiche bij de London Library

Week 51/2010

“… de leraar is bang voor de leerlingen en hij praat hen naar de mond, terwijl de leerlingen op hun leraren, maar ook op hun eigen opvoeders neerkijken. Jongeren voelen zich in geen enkel opzicht de mindere van ouderen, en in woord en daad nemen ze het tegen hen op. Oudere mensen passen zich aan de jongeren aan door zo geestig en aardig mogelijk over te komen. Om toch maar niet onsympathiek en autoritair te lijken doen ze de jongeren na.”

Plato, Politeia (De ideale staat), geciteerd in Simon Blackburn, Plato’s Politeia. Een biografie (2008, p. 134).

Week 50/2010

“Alle kunst is wachten … en ook het ontvangen van inspiratie is wachten”.

Simone Weil, geciteerd in Joke Hermsen (2010, p. 50), Windstilte van de ziel.

Week 49/2010

“Zoek iets wat je graag doet en maak daar je carrière van”.
Paul Hersey 

Week 47/2010

“Soms is het tijd voor vertrek zonder je bestemming te kennen”.
Tenessee Williams

Week 45/2010

“Je kunt beter honderd stappen zetten op één pad, dan tien stappen op tien paden”.

I Tjing

31-10-2010

“Het trekken van mijn familie van land tot land, van kontinent to kontinent, is in mij abrupt tot stilstand gekomen. … Vermoedelijk zal ik sinds lange tijd de eerste zijn, die sterft in het land waarin hij is geboren, – al blijft het natuurlijk oppassen met voorspellingen.”

Mijn getijdenboek, 1975, p. 115

Harry Mulisch, 29-7-1927 – 30-10-2010

Week 42/2010

“There’s no way to rule innocent men. The only power any government has is the power to crack down on criminals. Well, when there aren’t enough criminals, one makes them. One declares so many things to be a crime that it becomes impossible for men to live without breaking laws”.

Ayn Rand, Atlas Shrugged (1957/2007, p. 404)

Week 38/2010

“Human dignity … does not refer to some natural quality, but only flourishes under conditions of plurality and publicity, that is, in participatory visibility and natural invisibility, under the protection of legal rights”.

Marieke Borren, Amor Mundi. Hannah Arendt’s political phenomenology of world, 2010, p. 190 (proefschrift UvA 9-9-2010)

Week 37/2010

“Tokyo had little to offer to the conventional sight-seer. It was an ugly city which took great care to keep its attractions hidden”.

John David Morley, Pictures from the water trade (1986, p. 65)

Week 36/2010

“What is the sensible attitude to criticism? – Not to read it”.

Vraag van Virginia Woolf aan haar man Leonard en diens antwoord, zoals beschreven in haar dagboek 15-10-1934

(uit Selected Diaries, p. 360)

Het citaat van de week is er even niet …

Week 26/2010

“De dingen die ons in anderen van streek maken, zijn de lessen die we zelf moeten leren.”

Wayne Dyer

Week 25/2010

“Met de zijnsvraag vergaat het de meesten zoals de leerling in een Zen-verhaal. Die had lang op het probleem zitten broeden hoe je een volgroeide gans uit een fles met een nauwe hals krijgt zonder het dier te doden of de fles kapot te maken. De leerling … kwam bij de meester en vroeg om de oplossing van het probleem. De meester wendde zich een ogenblik af, klapte toen hard in zijn handen en riep de leerling bij zijn naam. ‘Ik ben hier, meester’, antwoordde de leerling. ‘Zie je’, zei de meester, ‘de gans is er al uit!’ Dat wat betreft de zin van de zijnsvraag”.

Rudiger Safranski , Heidegger en zijn tijd (2010⁵), p. 524

Week 24/2010

“Land kopen en een goed huwelijk doen gebeurt niet alle dagen”.

Prisma spreekwoordenboek

Week 23/2010

“Voor een goed beheer van de oikos hebben we volgens Aristoteles niet alleen praktische wijsheid, moed en maat nodig, maar ook rechtvaardigheid. (…) [Deze] kardinale deugden van Aristoteles krijgen een veel wijdere relevantie als ze niet beperkt blijven tot onze eigen oikos. Ze kunnen ons ook helpen in het streven om markt en staat aan te passen en waar nodig ondergeschikt te maken … aan de waarden van de civil society”.

Hans Achterhuis, De utopie van de vrije markt (Lemniscaat, 2010, pp. 301-302).

Week 22/2010

“Dit boek heeft getracht Animal laborans te verlossen van de minachting waarmee Hannah Arendt hem behandelde”.

Richard Sennett, in de conclusie (p. 319) van zijn boek De ambachtsman. De mens als maker (Meulenhoff, 2008).

Week 21/2010

“Kijk eens om op uw levenspad en zie de kiezels die bergen leken voor u ze passeerde.”

T.W. Rasker, gevonden op www.dagelijksegedachte.net

Week 19/2010

“De meest kenmerkende ervaring van de mens is … een onvoltooidheid, een niet volledig bij zichzelf thuis zijn en dus een onderweg-zijn, een voortdurend in wording zijn.”

Joke J. Hermsen, Stil de tijd. Pleidooi voor een lange toekomst (2010⁶, p. 160), ontleend aan het werk van Ernst Bloch

Week 18/2010

“People can work anywhere; it’s living that’s important.”

Vita Sackville-West (1892-1962)

Week 17/2010

“We hebben zoveel gedachten in ons hoofd dat we er maar beter voor kunnen zorgen dat ze onze vriend worden en niet onze vijand.”
Byron Katie

Week 15/2010

“Een beetje ….”

Teddy Scholten (1926-2010)

Week 13/2010

“Als de moed je in de schoenen zakt, moet je op je hoofd gaan staan”.

Gevonden op www.iedp.nl (Iedereen Elke Dag Plezier)

Week 12/2010

“Old friends do not have to justify their existence …”.

Victoria Glendinning in Leonard Woolf. A Biography (2006, p. 274).

Week 10/2010

“Wat voor het lichaam geldt, geldt ook voor de geest; oefening maakt de geest tot wat hij is en zelfs de meeste van die voortreffelijkheden die als natuurlijke gaven beschouwd worden, zullen bij nader onderzoek het product blijken te zijn van oefening en kunnen alleen door herhaalde oefening naar die top opgevoerd worden”.

John Locke, Leidraad voor het verstand (1979, p. 54; oorspronkelijk 1706). Interessante bijdrage aan het debat over ‘talentontwikkeling’ …

Week 9/2010

“Ich hab’ noch einen Koffer in Berlin …”

Hildegard Knef; http://www.youtube.com/watch?v=sKLt3n-Jy5w

Naar aanleiding van werkbezoek aan Berlijn, 2- 4 maart 2010

Week 8/2010

“Geen straat die de Newski Prospekt te boven gaat, in ieder geval niet in Petersburg: voor die stad betekent zij alles. (…) De almachtige Newski Prospekt! Het enige ontspanningsoord in het zo saaie Petersburg! Hoe proper zijn de trottoirs daar niet aangeveegd en lieve hemel, hoeveel voeten laten er hun sporen niet op achter!”

Nikolaj Gogel, De Newski Prospekt (1835; vertaling Charles Timmer (1996, pp. 7-8).

Naar aanleiding van stedentrip aan St.-Petersburg, 22-26 februari 2010

Week 7/2010

14 februari (2010)

ER ZIJN MAAR TWEE MENSEN

Er zijn maar twee mensen –

en geen miljoenen –

die van elkaar verschillen als een olifant

van een porseleinkast,

en de een slaat zijn armen om de ander

heen –

miljoenen doen dat niet,

miljoenen lopen de zee in, verdwijnen in de golven,

komen nog één keer boven en roepen, met zijn miljoenen:

‘Help!’

maar de stranden zijn verlaten, meeuwen krijsen

in de schemering,

en de ander zegt:

‘Je hebt gelijk, ik ben je lieveling’

Toon Tellegen, in: P. Lateur (red.). Het is vandaag de datum (Gent 2002, p. 65).

Week 6/2010

“’Toen de wereld werd geschapen’, vertelt Adam, …’verscheen God met Zijn bollen van licht, gemaakt van letters, vulde Hij de hele wereld met Zichzelf. Maar God is onsterfelijk – om sterfelijke wezens te creëren moest Hij Zichzelf terugtrekken. Scheppen is de kunst van de terugtocht. … Hij is niet helemaal vertrokken. Hij heeft flarden van Zichzelf achtergelaten … lichtvlekken en … stukjes – … stukjes essentie …’”.

Zadie Smith, De Handtekeningenman (2002, p. 101).

Week 5/2010

“Omdat de aarde bolvormig is, kunnen de mensen zich niet tot in het oneindige verspreiden maar moeten zij uiteindelijk toch elkaars nabijheid dulden, en niemand heeft oorspronkelijk meer recht om op een bepaalde plaats op aarde te zijn dan de ander”.

Immanuel Kant, Naar de eeuwige vrede (1795), geciteerd in Seyla Benhabib (2007, 46), De rechten van ‘anderen’.

Week 4/2010

Het is geel en komt steeds weer terug …..

Een reïncanarie …

Toren C, vpro, 25-1-2010

Week 3/2010

“Waar het bij alles waar we over gesproken hebben werkelijk om gaat …

blijft zich aan taal onttrekken. We stuiten voortdurend op het stiltegebied

waar onze woorden hun vleugels moeten vouwen

en alleen nog als roeken in de toppen van kale bomen

kleumend bij elkaar zitten, en toekijken.”

Virginia Woolf, geciteerd (als motto) in Joke J. Hermsen (2000), Tweeduister.

Week 2/2010

“Waar iedere reiziger naar verlangt, wat iedere schrijver nodig heeft, is de illusie dat hij of zij de enige ontdekker is, hetzij van echt hetzij van verbeeld territorium.”

Paul Theroux, Een dode hand (2009, p. 144)

Week 1/2010

“In the end, Arendt’s kind of conservatism (but also her kind of radicalism) is the rare kind marked by a sense of tragedy – a sense … of the ultimate futility of human endeavors, but nevertheless of the possibility of greatness in failure.”

Margaret Canovan, ‘Hannah Arendt  as a conservative thinker’ (ín L. May & J. Kohn (Eds), Hannah Arendt Twenty Years Later, 1995, p. 28)’.

Week 52/2009

“De winter was lang ….. de winter was koud ….”.

Willeke Alberti (Twaalf  hits van Willeke, 1966)

Week 51/2009

“Wat is een herinnering anders dan een verhaal dat we onszelf vertellen, fragmenten van gebeurtenissen die we aan elkaar knopen?”

Elia Barceló (2009). Bal masqué, p. 337

Week 50/2009

“We know nothing, even about ourselves. We’re only just beginning, she thought, to understand, here and there”.

Virginia Woolf, The Years (1937/2004, p. 374)

4 december 2009

“The present-day composer refuses to die”.

Edgar Varèse

Varèse was een van de lievelingscomponisten van Frank Zappa (21 december 1940 – 4 december 1993).

Week 49/2009

“Zij die van alles gelezen hebben, worden geacht ook alles te begrijpen; maar dat is lang niet altijd het geval. Lezen levert alleen de grondstoffen van kennis; het denken maakt dat wat wij lezen tot het onze”.

John Locke, Leidraad voor het verstand (1979, p. 86; oorspronkelijk 1706).

Week 48/2009

“Niet schrijven, dat kan ook”.

Marguerite Duras, Schrijven; geciteerd in M. Februari & Marjolijn Drenth (2000). Een pruik van paardenhaar & Over het lezen van een boek, p. 34.

Week 47/2009

“Een biografie vertelt ons soms meer over de schrijver dan over zijn onderwerp”.

Joke J. Hermsen, ‘Twee keer Virginia Woolf. De onmogelijke biogafie’, in Heimwee naar de mens (2003, p. 175).

Week 46/2009

“De Amerikaanse paedagogiek zit nog steeds in de greep van deze 91-jarige.”

Katholieke Encyclopaedie voor Opvoeding en Onderwijs, 1951 in het lemma ‘Dewey, John’.

Week 44/2009

“Het invloedrijkste en aangrijpendste deel van De menselijke conditie is Arendts analyse van het handelen. Daar staat haar diepe inzicht in het eigene van de politiek weergaloos verwoord. Daar staan zinnen als kleine bliksemflitsen in de nacht, die je steeds wilt lezen en herlezen.”

Luuk van Middelaar in NRC Handelsblad van 9-10-2009, in een bespreking van de heruitgave van Arendts Vita Activa, hertiteld De menselijke conditie.

Week 41/2009

Nog maar eentje van Dewey:

“Every great advance in science has issued from a new audacity of imagination.”

John Dewey, in The Quest for Certainty,

Geciteerd in Berding, J. (2009). Nickel N-heterocyclic carbene complexes in homogeneous catalysis. Leiden: Universiteit Leiden. (proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor, 8 oktober 2009)

Week 38/2009

“The conception of mind as a purely isolated possession of the self is at the very antipodes of truth”.

John Dewey, Democracy and Education, ch.22 ‘The individual and the world’ (1916/1966, p. 295)

Week 37/2009

“Vermoeidheid is het veiligste slaapmiddel”.

Virginia Woolf, Jacobs kamer (1922/1982, p. 71)

Week 36/2009

“Tegenover het heersende, steeds grootschaliger projectdenken brengt een ruim pragmatisme het gezond verstand in stelling. Niets is nuttiger, niets draagt meer bij tot ons geluk dan dan praktische wijsheid die we verworven hebben door onze levenservaring. (…) De belangrijkste ruim-pragmatische deugd is en blijft de moed om zich in alle omstandigheden van zijn eigen verstand te bedienen”.

Peter Venmans, Over de zin van het nut (2008, p. 281)

Week 35/2009

“Wat een pedagogen waren wij, toen we ons niet druk maakten over pedagogiek!”

Daniel Pennac, In een adem uit. Het geheim van het lezen (1993, p. 17)

Week 34/2009

“There is no stability in this world. Who is to say there is meaning in anything? Who is to foretell the flight of a word? It is a ballon that sails over tree-tops. All is experiment and adventure. We are for ever mixing ourselves with unknown quantities. What is to come? I know not.”

Virginia Woolf, The Waves (1931)

Week 29/2009

 het “citaat van de week” slaat een paar weekjes over …

Week 28/2009

”Kinderen moeten weer opgevoed worden, in plaats van behandeld”.

Jo Hermanns, in Trouw, 9 juni 2009, n.a.v. zijn oratie voor de Kohnstamm-leerstoel UvA

Week 27/2009

“In the information age, the chances to learn how to read have been obliterated”.

Martin Heidegger in een brief aan Hannah Arendt d.d. 22 juni 1972

Week 26/2009

“Boeken, dacht ze, vermeerderen zich vanzelf.”

‘Mrs Ramsey’ in Naar de vuurtoren van Virgina Woolf (1927)

Week 25/2009

“Je moet niet proberen de dingen te laten gebeuren zoals je wilt dat ze gebeuren, maar je moet willen dat ze gebeuren zoals ze gebeuren”.

Epictetus (ca 55-135), geciteerd in L.I. Pfeijffer (2000), De Antieken, p. 228

Week 23/2009

“Hannah Arendt is preeminently the theorist of beginnings. All her books are tales of the unexpected and reflections on the human capacity to start something new pervade her thinking”.

Margaret Canovan, Introduction, in: Hannah Arendt (1998), The Human Condition.

Week 22/2009

“Theory separated from concrete doing and making is empty and futile; practice then becomes an immediate seizure of opportunities and enjoyments which conditions afford without the direction which theory – knowledge and ideas – has power to supply. The problem of the relation of theory and practice is not a problem of theory alone; it is that, but is also the most practical problem of life. For it is the question of how intelligence may inform action, and how action may bear the fruit of increased insight into meaning: a clear view of the values that are worth while and of the means by which they are to be made secure in experienced objects”.

John Dewey, The Quest for Certainty (1929/1988, pp. 224-225)

Week 21/2009

“Spijt krijg je alleen van dingen die je niet probeert”.

NN, gevonden in W. van Dalen, Integriteit in uitvoering. Morele competenties voor professionals  (2009, p. 80)

Week 20/2009

“The true artist helps the world by revealing mystic truths”.

Bruce Nauman, 1967. Zie http://www.pbs.org/art21/artists/nauman/card1.html

Week 19/2009

“Het wordt erkend dat er drie regeringsvormen zijn op de wereld: autocratie, oligarchie en democratie. Autcratieën en oligarchieën worden bestuurd door de luimen van de heersers, maar democratische staten volgens de wet. Vertrouw erop, medeburgers, dat in een democratie de wetten zowel de persoon van de burger als de staatsinrichting beschermen, terwijl de despoot en de oligarch zich beschermen door verdachtmaking en met behulp van gewapende machten”.

Aischines, Grieks redenaar, 385-314 voor Christus, geciteerd in F. Naerebout, Griekse democratie (2005, p. 60).

Week 16/2009

“Niks mooiers dan een boek”.

Wim de Bie op www.meneerfoppe.nl.

Week 15/2009

“Je hebt altijd een beter boek in je hoofd dan je op papier kunt krijgen”.

Michael Cunningham (1999), De uren (The Hours, 1998), p. 71.

Week 14/2009

“Een tiranniek en ongekend scherp instrumenteel denken beheerst economie, politiek en cultuur, alsof ons land zich massal heeft bekeerd tot het ‘staatskapitalisme’. Kenmerkend zijn: – een grimmig marktfundamentalisme …; – een gulzig bestuur …; – een achterdochtige cultuur …”.

Willem Trommel, ‘De tirannie van het licht’, in Polarisatie. Bedreigend en verrijkend (RMO, 2009, p. 97)

Week 13/2009

“The mind is a charming arena of self-deception, woven of beautiful, soothing words that give us the illusion that we have an unerring familiarity with ourselves, a closeness of discerning that shields us from being surprised by ourselves”.

Pascal Mercier, Night Train to Lisbon, 2004/2008, p. 193.

Week 12/2009

“Het algemene kenmerk van het menselijk leven … is het fundamenteel dialogische karakter ervan. Wij worden volledige menselijke personen, in staat onszelf te begrijpen en daardoor een identiteit af te bakenen, doordat wij rijke menselijke uitdrukkingsmogelijkheden verwerven. (…) Dat ik mijn identiteit ontdek, betekent niet dat ik deze in isolement uitwerk maar dat ik deze verwerf door dialoog met anderen … Mijn eigen identiteit hangt wezenlijk af van mijn dialogische relaties met anderen”.

Charles Taylor, De malaise van de moderniteit, 1996², p. 43, 56. 

Week 11/2009

“Dingen worden zichtbaar in het licht, maar het licht zelf blijkt niet zichtbaar te zijn”.

Patricia De Martelaere (1957-2009), Wat blijft, 2002, p. 51.

Week 10/2009

“Als u het perspectief van de tijd wilt verlengen, vul het dan, met duizenden nieuwe dingen. Onderneem een enerverende reis, verjong uzelf, als u de kans hebt, door de wereld om u heen te vernieuwen”.

Jean-Marie Guyau, uit La genèse de l’idée de temps (1890), gevonden bij Douwe Draaisma, ‘Een hond gaat liggen waar hij wil’ (1999).

Week 9/2009

“Siddhartha said: ‘Yes, I have had thoughts and knowledge here and there. Sometimes, for an hour or for a day, I have become aware of knowledge, just as one feels life in one’s heart. I have had many thoughts, but it would be difficult for me to tell you about them. But this is one thought that has impressed me, Govinda. Wisdom is not communicable. The wisdom which a wise man tries to communicate always sounds foolish’.

‘Are you jesting?’ asked Govinda.

‘No, I am telling you what I have discovered. Knowledge can be communicated, but not wisdom. One can find it, live it, be fortified by it, do wonders through it, but one cannot communicate and teach it’”.

Hermann Hesse, Siddhartha (1922, English ed., 1971, p. 142)

Week 8/2009

“De opvoeding geeft de mens niets dat hij ook niet zelf had kunnen vinden; wat hij ook zelf had kunnen vinden geeft zij hem alleen eerder en met minder inspanning”.

G.E. Lessing, De opvoeding van de mensheid (1780, Nl-editie 1979, p. 41)

Week 5/2009

“In the shadows of the Holocaust, it is worth noting that it was a Jewish woman, Hannah Arendt, who took the initiative in reopening the question of birth by breathing new meaning  into the freedom of being. And therein lies the brilliance of her genius, whose very core touches on the crisis of modern culture along with its ultimate fate of life or death”.

Julia Kristeva (2001). Hannah Arendt, p. 48.

20 januari 2009

“Dear World: 

We, the United States of America, your top quality supplier of the ideals of liberty and democracy, would like to apologize for our 2001-2008 interruption in service. The technical fault that led to this eight-year service outage has been located, and the software responsible was replaced November 4. Early tests of the newly installed program indicate that we are now operating correctly, and we expect it to be fully functional on January 20. We apologize for any inconvenience caused by the outage. We look forward to resuming full service and hope to improve in years to come. We thank you for your patience and understanding. 
Sincerely, 
THE UNITED STATES OF AMERICA”

David Wekstein

2059 Norborne Drive

Lexington, KY 40502

Week 3/2009

Blijf niet staren op wat vroeger was

Sta niet stil in het verleden.

Ik, zegt hij*, ga iets nieuws beginnen,

Het is al begonnen, merk je het niet?

Huub Oosterhuis, naar Jesaja 43. Muziek Bernard Huijbers,

vele malen achtereen te zingen

* ‘zij’ is ook goed

Nieuwjaar 2009/week 1

‘Om Gam Ganapataye Namah’ …

Mantra, ‘n vraag om hulp van Ganesha bij het beginnen van iets nieuws.

Week 51/2008

‘Jauchzet, frohlocket, auf, preiset die Tage,

Rühmet, was heute der Höchste getan!’

Bach, Weinachtsoratorium, 1. Coro.

Week 49/2008

‘It occurred to me that I had a fine brain in beautiful working order and that I might as well use it’.

Vladimir Nabokov, Lolita (Corgi Books, 1961, p. 95).

Week 48/2008

‘Wanneer intellectuele arbeid wordt geprofessionaliseerd, verliest de intellectueel zijn onafhankelijkheid en zijn potentieel om de samenleving lastige vragen te stellen. In plaats daarvan gaat hij een managementfunctie bekleden of wordt hij technocraat’.

Frank Furedi (2006). Waar zijn de intellectuelen?, p. 53.

Week 46/2008

‘Men moet niet denken, dat men uit de historie wetten zou kunnen afleiden waarnaar men zich zou moeten richten. Zelfs al zijn er regelmatigheden in het historisch gebeuren te ontdekken, dan zijn deze toch niet direct toepasbaar op de hedendaagse situatie. Elke situatie heeft immers iets eigens, ze bezit een bepaalde uniciteit, die niet voor herhaling vatbaar is’.

N.F. Noordam (1968). Zin en betekenis der historische pedagogiek (openbare les, 20 februari 1968, p. 5).

week 44/2008

‘Maar hoofdpijn heeft haar eigen logica.’

J.J. Voskuil (2004). Buiten schot. Voettochten 1974-1982. Amsterdam: G.A. van Oorschot, p. 247.

week 39/2008
‘De ware lezer is een anarchist’.
Alberto Manguel, gecit. in de Volkskrant, 26-9-2008, Cicero, p. 23

week 34/2008
‘Ik ben nog wel wat filosofisch, maar aan de beterende hand …’
Herman van Veen, ‘Honds’ (1978)

week 27/2008
Zoals een bekend spreekwoord zegt ….

week 25/2008
‘Bij al wat je onderwijst, maak het kort’.
Horatius, geciteerd door Kees Fens (1929-2008) in de Kohnstamm-lezing 2002: Na vijfenzestig jaar. De opleiding tot autodidact.

week 23/2008
‘De wereld is een boek. Wie niet reist, leest slechts een bladzijde’.
Augustinus (kerkvader, 354 – 430)

week 19/2008
‘Je mag niet zodanig aan allen toebehoren, dat je jezelf niet meer toebehoort’.
Baltasar Gracián, gecit in Joep Dohmen (2008, 184), Het leven als kunstwerk.

week 13/2008
‘Hoe lezers een boek ook tot hun eigendom maken, het einde is dat boek en lezer één worden. De wereld die een boek is, wordt verslonden door een lezer die een letter in de tekst van de wereld is; zodoende creëert men een rondgaande metafoor voor de eindeloosheid van het lezen. We zijn wat we lezen’.
Alberto Manguel, Een geschiedenis van het lezen (2000), p. 204.

week 5/2008
“Met God en vaderland is het begrip identiteit een van de zwaarst beladen woorden uit de taal. Hoewel het om begrippen gaat waarvan niemand met zekerheid kan beweren dat ze ook naar iets reëels in de werkelijkheid verwijzen en niet uitsluitend in een talige, psychische realiteit bestaan, zijn ze aanleiding geweest voor politieke strijd en bittere burgeroorlogen”.
Jan-Hendrik Bakker, Toewijding. Over literatuur, mens en media (2003, p. 140)

week 2/2008
“Filosofie is zwaar werk”.
Saul Bellow, Ravelstein (2000), p. 116.

Kerst 2007
“Het wonder dat de wereld, het domein van de menselijke aangelegenheden, redt van wat anders zijn normale, ‘natuurlijke’ ondergang zou zijn, is in laatste instantie het feit van de nataliteit, waarin het vermogen tot handelen ontologisch zijn wortels vindt. Het is … het geboren worden van nieuwe mensen en het maken van een nieuw begin, de handeling waartoe zij uit kracht van geboorte in staat zijn. Slechts in de volle beleving van dit vermogen liggen voor de menselijke aangelegenheden geloof en hoop … Dit geloof in en deze hoop voor de wereld hebben wellicht hun heerlijkste en bondigste uitdrukking gevonden in de enkele woorden waarmee in de Evangeliën de ‘blijde boodschap’ wordt aangekondigd’: ‘Een kind is ons geboren'”.
Hannah Arendt (1999), Vita Activa, p. 246.

week 48/2007
“A little knowledge is dangerous. So is a lot”.
toegeschreven aan Albert Einstein

week 45/2007
“So you ask me where I am. I am nowhere. I am really not in the mainstream of present or any political thought. But not because I want to be so original – it so happens that I somehow don’t fit”.
Hannah Arendt, 1979, p. 336.

week 43/2007
“One of the symptoms of an approaching nervous breakdown is the belief that one’s work is terribly important”.
Bertrand Russell, gecit. door Marjolijn Februari, de Volkskrant, 8-9-2007.

week 39/2007
“Tegenwoordig zijn wij geneigd om te vragen, niet hoe wij van een kind een volledig mens zullen maken, maar welke vaardigheid wij het zullen leren, zodat het ordentelijk en tevreden kan functioneren in een wereld die er vooral op gericht is om materiële rijkdom voort te brengen. Voor Plato en Aristoteles … is dit technische scholing, zonder twijfel noodzakelijk, maar geen opvoeding … omdat het geen ontwikkeling van de gehele mens is”.
E.B. Castle (1965). De opvoeding in de klassieke oudheid (p. 102).

week 34/2007
Almansor: “Wir hörten daß der furchtbare Ximenes, Inmitten auf dem Markte, zu Granada – Mir starrt die Zung im Munde – den Koran In eines Scheiterhaufens Flamme warf!”
Hassan: “Das war ein Vorspiel nur, dort wo man Bücher Verbrennt, verbrennt man auch am Ende Menschen.”
Uit de tragedie ‘Almansor” (1821) van Heinrich Heine.

week 26/2007
“‘Moraliteit gaat over het individu in zijn uitzonderlijkheid. Het criterium van goed en kwaad, het antwoord op de vraag: “wat behoor ik te doen?” hangt in laatste instantie niet af van gewoontes die ik met mensen om me heen deel, en ook niet van een bevel van goddelijke of menselijke oorsprong, maar van wat ik met betrekking tot mezelf besluit. Met andere woorden, ik kan bepaalde dingen niet doen, want als ik ze wel doe kan ik niet langer met mezelf leven.’ Moraliteit is trouw zijn aan – niet vergeten – wat waar was en is in jezelf en voor jezelf”.
Elisabeth Young-Bruehl, Het belang van Hannah Arendt (2007, p. 200, met een citaat van HA uit The Life of the Mind)

week 25/2007
“Het gepraat van het volk, het hoefgetrappel van de paarden, het geratel van de wagens, het gezoem van de insecten, die in onbeweeglijke wolken in de lucht hingen, de geur van alsem, stro en paardenzweet, de duizenden verschillende kleuren en schaduwen die de brandende zon over het lichtgele veld uitgoot, de blauwe verte van het bos en de paarswitte wolken, de witte spinnenwebben die in de lucht zweefden of op het stoppelveld lagen, dat alles zag, hoorde en voelde ik”.
Lev Tolstoj, Kinderjaren (2006, p. 36, vertaling Arthur Langeveld, oorspr. 1852)

week 20/2007
“… in laatste instantie wordt onze levenskeuze niet geleid door wetenschap, maar door geloof en vertrouwen”.
Philip Kohnstamm, in ‘Democratie en economische ordening’ (1933/1981, p. 55).

week 17/2007
“We always appear in a world which is a stage and are recognized according to the roles which our professions assign us, as physicians or lawyers, as authors or publishers, as teachers or students, and so on. It is through this role, sounding through it, as it were, that something else manifests itself, something entirely idiosyncratic and undefinable and still unmistakingly identifiable, so that we are not confused by a sudden change of roles ….”.
Hannah Arendt, bij de ontvangst van de Sonning Prize, Denemarken, 1975, in Responsibility and Judgment (2003, p. 13)

week 16/2007
‘Ik ging naar Bommel om de brug te zien. / Ik zag de nieuwe brug. Twee overzijden / die elkaar vroeger schenen te vermijden, / worden weer buren. (…)’.
Martinus Nijhoff, De moeder de vrouw (fragment, n.a.v. het slopen van de ‘nieuwe’ brug op 13 april 2007)

week 13/2007
… bij gebrek aan feiten kun je maar het best doen alsof …
gevonden in de Lof der zotheid van Erasmus

week 12/2007
Een leerling zei verontschuldigend tot een zenmeester: ‘Ik ben hier met lege handen gekomen’. ‘Leg het daar maar neer’, zei de meester. ‘ Maar ik heb niets bij me, hoe kan ik het dan neerleggen?’, vroeg de leerling. ‘Neem het dan maar weer mee’, zei de meester.
bron onbekend

week 11/2007
“All thought arises out of experience, but no experience yields any meaning or even coherence without undergoing the operations of imagining and thinking”.
Hannah Arendt, The Life of the Mind, Volume I Thinking (1978/71, p. 87)

week 9/2007
“Een onderwijzer is in de eerste plaats aan de kinderen verantwoording schuldig voor wat hij is en doet als mens. Het is de kwaliteit van zijn menszijn als leraar, zijn presentie, zijn zelfdiscipline, inzet en verhouding tot de dingen. Niet primair wat hij vertelt, maar de persoon van de leraar die vertelt, handelt of iets van hem vraagt, moet door het kind worden geloofd, erkend en aanvaard, maar bovenal onbewust waargenomen worden. Afhankelijk van deze innerlijke acceptatie van zijn geloofwaardigheid kan de vonk van wat hij aan de orde stelt op de kinderen overslaan. – Deze kwaliteiten zijn in geen enkel systeem van kwaliteitszorg te organiseren.”
J. Klaasen, Zinloos geweld en onderwijs. Een pleidooi voor meer ademruimte (2006, p. 80-81).

week 6/2007
“Wat de tegenwoordige paedagogiek volgens velen evenzeer mist als nodig heeft, vinden we in het stelsel van Dewey: een gesloten eenheid. Krachtens zijn filosofiese grondlegging passen de delen van zijn stelsel zodanig in elkaar, dat overal de logiese samenhang duidelik aan het licht treedt”.
L. van Schalkwijk (1920), De sociale paedagogiek van John Dewey en haar filosofiese grondslag (p. 218).

week 2/2007
“Er is evenveel muziek in de wereld als deugdzaamheid. In een wereld van vrede en liefde zou muziek de universele taal zijn en mensen zouden elkaar op die wijze van verre groeten op de wegen en in de velden, zoals een Beethoven nu nog uit de verte zijn zeldzame intervallen laat klinken”.
H.D. Thoreau, geciteerd door Kees Schuy in Democratische deugden (2006, p. 51).

week 52/2006, 31 december
“Het is gezien … het is niet onopgemerkt gebleven”.
Gerard Reve, De avonden (1947)

week 50/2006
“People who say that TV is their ‘primary form of entertainment’ volunteer and work on community projects less often, attend fewer diner parties and fewer club meetings, spend less time visiting friends, entertain at home less, picnic less, are less interested in politics, give blood less often, write friends less regularly, make fewer long-distance calls, send fewer greeting cards and less e-mail, and express more road rage than demographically matched people who differ only in saying that TV is not their primary form of entertainment”.
Robert Putnam, Bowling Alone, p. 231.

week 48/2006
“Een van de belangrijkste oorzaken waardoor onderwijs en opvoeding steeds vaker met stress geassocieerd worden, zou wel eens kunnen liggen in het feit dat er over onderwijzen en opvoeden vandaag de dag louter nog in termen van prestatie wordt gedacht. We leven in een tijd waarin opvoeding en onderwijs vooral als rationeel stuurbaar en planbaar worden opgevat. Het gaat daarbij om het inrichten van controleerbare processen van op elkaar afgestemde doelen, acties en feedback. De professionaliteit van de ouders en de leerkrachten bestaat er dan in om een kwalitatief hoogwaardig product te garanderen dat men met een optimale inzet aan middelen weet te bereiken”.
E.A. Godot, Zonde van de tijd. Zeven opstellen over opvoeding (2006), p. 50).

week 46/2006
“To know that, which before us lies in daily life
is the prime wisdom”.
John Milton (1608-1674), geciteerd in Charles Taylor, Sources of the Self (2006), p. 227.

week 40/2006
“Indien mensen, maatschappelijke verbanden en culturele groepen alleen maar streven naar hun eigen individualistische, private vrijheden en groepsbelangen, dan kan in de samenleving een vrijheidsbeleving ontstaan die gekenmerkt wordt door morele vrijblijvendheid, en die een bedreiging vormt voor het algemeen welzijn”.
Henk Woldring, Pluralisme, integratie en cohesie (2006, p. 51).

week 38/2006
“Ik denk dat we moeten uitgaan van ons principe dat één persoon maar één taak behoorlijk kan verrichten en dat iemand die meerdere dingen tegelijk aanpakt, bij geen daarvan enig succes zal weten te behalen”.
Plato, Constitutie (Politeia), vert. Gerard Koolschijn

week 34/2006
“Een gemeenschappelijke wereld bestaat niet in de vorm van instituties, of van sociale of natuurlijke processen, … zij bestaat uitsluitend en alleen als tussenruimte, die zich alleen tussen mensen ontwikkelt, als mensen met verschillende opvattingen in de openbaarheid met elkaar communiceren.”
Hans-Martin Schönherr-Mann, Wahrheit, Macht, Moral (2006) (vert. JWAB)

week 29/2006
“Ik kijk graag naar mijn overvolle boekenplanken, vol min of meer vertrouwde namen en titels. Ik vind het een heerlijk idee omringd te zijn door een soort inventaris van mijn leven, met verwijzingen naar mijn toekomst. Ik vind het leuk in bijna vergeten boeken sporen te ontdekken van de lezer die ik ooit bent geweest: gekrabbel, buskaartjes, stukjes papier met mysterieuze namen en getallen, af en toe datum en plaats op het schutblad van een boek, zodat ik mee terug word gevoerd naar een bepaald café, een verre hotelkamer, een zomer, lang geleden”.
Alberto Manguel, Een geschiedenis van het lezen, 1999.

week 25/2006
“Dat een pedagoog nooit alleen maar pedagogisch kan handelen, maar ook economisch, administratief en politiek moet handelen, zorgt ervoor dat zijn werk principieel tegenstrijdig en vol conflicten is”.
Hermann Giesecke, Pedagogiek als beroep, 1990.

week 22/2006
“It is a simple truth of human experience that no one individual can see reality in its totality; hence, we are but slaves to limited perspectives”.
Dale Crozier, Gaining Understanding, 1991.

week 20/2006
“Een boek schrijven is een groot waagstuk. Geen avontuur of iets wat zich afspeelt in zo’n mengsel van romantiek en slavernij … Het is een waagstuk, zoals de oorlog een waagstuk is, voor mij tenminste. Als het niet lukt dan heb ik niet verloren, dan bén ik verloren. Zo radeloos als de partij die de oorlog verliest. Je schrijft geen boek als je voorzichtig bent; je moet er zo onvoorzichtig mogelijk voor zijn … Je begint eraan met klamme handen en dat blijft zo tot je het af hebt. Dan ligt het er”.
Henk Hofland, De Jupiter (1991).

week 19/2006
“If a person has a contribution to make, he must make it in public. If learning is not made public, it is a waste”.
Chaim Potok, The Chosen.

week 17/2006
‘De leraar die zich al vroeg vastlegt in het kunstharspreparaat van zijn vaststaande methodiek, heeft zich niet alleen als leraar, maar ook als mens al heel vroeg in een vaste vorm gegoten. Dit soort leraar blijft inderdaad jong, zo jong als de mummie van een liefelijke, veelbelovende, maar helaas zeer jong gestorven prins’.
M.J. Langeveld, Scholen maken mensen, p. 16 (1967)

week 11/2006
‘Pluraliteit is de conditie van het menselijk handelen omdat wij allen eender, dat wil zeggen menselijk, zijn in die zin, dat niemand ooit gelijk is aan iemand anders die ooit heeft geleefd, leeft, of zal leven’.
Hannah Arendt, Vita Activa (1958)

week 9/2006
‘Wij hebben kinderen het uniform van kinderlijkheid aangetrokken en we geloven dat ze van ons houden, ons respecteren en vertrouwen, dat ze onschuldig, lichtgelovig en dankbaar zijn. Perfect spelen we de rol van belangeloos verzorger; we zijn ontroerd als we denken aan de offers die we gebracht hebben, en men kan wel zeggen dat we er voorlopig wel bij varen’.
Janusz Korczak, Hoe houd je van een kind, p. 85 (1986, oorspr. 1919-1920)

week 8/2006
‘… every individual is in his own way unique. Each one experiences life from a different angle than anybody else, and consequently has something distinctive to give others if he can turn his experiences into ideas and pass them on to others.
Each individual that comes into the world is a new beginning; the universe itself is, as it were,
taking a fresh start in him and trying to do something, even if on a small scale, that it has never done before’.
John Dewey, Construction and critcism (1929)

week 2/2006
‘Zo vloeide al zijn opvoedkunde voort uit zijn opvoeden.
Hij begon niet te redeneeren, hij zette vooraf geen zwaarwichtige theorieën op. (…)
Neen, hij vond een taak voor zich, kinderen, die hij moest opvoeden, die hij kennis moest bijbrengen (…).
Hij begon maar met die taak, want opvoeden kan immers geen uitstel lijden.
Hij begon door zich aan het kind te geven.
En al werkende leerde hij het kind in ’t algemeen, het kind in het bizonder kennen. (…)
Omdat hij zich gaf was zijn opvoeden zooals zijn leven, en zijn opvoedkunde was zooals zijn opvoeden, omdat hij zoo door en door echt was …’.
R. Casimir over Jan Ligthart (1859-1916)

Top

---