Korczak

Janusz Korczak and the rights of children
113 years of inspiration
6-10-1912: opening van Korczaks weeshuis Dom Sierot – nu: 2025

Deze pagina is gewijd aan leven en werk van de Pools-Joodse arts, pedagoog en schrijver Janusz Korczak (1878-1942). Sinds midden jaren 80 houd ik me met zijn werk bezig en publiceer en spreek ik daarover. Op deze pagina een keuze daaruit.

Korczak Jaarboek 2025

Op 22 november wordt in het Dokhuis in Rotterdam het Korczak Jaarboek 2025 gepresenteerd. Dit jaar met als thema ‘Het recht van het kind op de dag van vandaag’. Het bevat artikelen van een keur aan auteurs. Arie de Bruin interviewde mij over dit onderwerp en in ons gesprek kwamen we als vanzelf op zaken als geduld, de impact van technologie en het recht van het kind om kind te zijn. De titel van deze bijdrage is: ‘Wachten vereist oefening’. VERSCHENEN in Het recht op de dag van vandaag. Een grondrecht voor ieder kind, red. Arie de Bruin, uitgave van Janusz Korczak Stichting en SWP, 2025, p.53-62.

Uitreiking 1e exemplaar Korczak Jaarboek 2024 en uitreiking van de Korczakspeld

9 november 2024 was om meerdere redenen een bijzondere dag: in het Onderwijsmuseum in Dordrecht kwamen zo’n 90 mensen bij elkaar voor de jaarlijkse Korczak (donateurs) Dag. Na een inleiding door voorzitter Arie de Bruin werd het Jaarboek 2024 gepresenteerd: Een kind wil serieus genomen worden (uitgave van http://www.levendiguitgever.nl). Het is een bundeling verhalen over toen en nu, van oud-pupillen en -medewerkers in Korczaks weeshuis én van mensen die vandaag in zijn geest proberen te werken: in het onderwijs, in de kinderopvang, in de bso enz. Als grote verrassing (voor mij… :-)) kreeg ik uit handen van bestuurslid Barbara de Kort het eerste exemplaar uitgereikt!

In het boek worden ook de vier instellingen beschreven die genomineerd waren voor de Korczak Oorkonde 2024. De zeskoppige jury kwam unaniem tot de beslissing deze toe te kennen aan ZON! Kinderopvang, gevestigd in Delft en Westland.

Na de indrukwekkende voorstelling ‘De poppenspeler van Warschau’ (zie http://www.wilde-eendproducties.nl) kwam het laatste onderdeel van de dag aan de orde: de uitreiking van de eerste Korczakspeld, een nieuw initiatief om mensen die veel hebben betekend voor de verbreiding van Korczaks ideeën te eren. Het was terecht en indrukwekkend dat Arie de Bruin eerst stilstond bij de ons vorig jaar ontvallen Theo Cappon. Daarna noemde hij een andere grootheid in de Korczak-wereld, René Görtzen, de vertaler en redacteur van de sublieme reeks Korczakiana bij SWP (https://www.swpbook.com/zoeken?q=korczak). Helaas kon hij niet aanwezig zijn. Toen Arie daarna begon met te zeggen toch in elk geval aan een aanwezige een speld te willen uitreiken, kon ik niet vermoeden dat hij direct daarop mijn naam noemde. Ik was werkelijk confuus en ontroerd. Het was heel fijn en bijzonder dat bestuurslid Els van der Luit de speld uitreikte, want in de sector (opleiding) kinderopvang waar zij werkt heb ik veel gedaan om de naam van Korczak en diens pedagogiek bekend te maken. Ik ben supertrots en dankbaar en zal de prachtige speld met ere dragen!

Bezoek(en) aan Warschau

Ik ben sinds 2002 een aantal keren in Warschau geweest, voor studiereizen en conferenties. Van (reisdag) 24 tot en met 28 oktober (terugreis) ging ik opnieuw, op een studiereis georganiseerd door de Korczak Stichting. We bezochten met in totaal 17 mensen een aantal belangrijke plaatsen uit het leven van Korczak, zoals Dom Sierot, het weeshuis in de (vml.) Krochmalnastraat, de Umschlagplatz vanwaar Joden naar Treblinka werden getransporteerd, een lot dat Korczak en zijn 200 weeskinderen ook overkwam en Treblinka zelf, dat naast Auschwitz een van de grootste vernietigingskampen was. In het almaar groeiende Korczak Forest in Treblinka plantten we onze eigen boom. Hieronder wat beelden. Klik op de foto’s om te vergroten. Een uitgebreid verslag is verschenen in het Korczak Bulletin op http://www.korczak.nl. Het was een soms emotionerende reis maar we hebben ook veel gelachen en gezongen en fijne gesprekken gevoerd.

Boeken

Janusz Korczak. Educating for Justice.

Springer Publishers, 2020

Op 24 december 2019 ondertekende ik een contract met uitgeverij Springer voor een boek over Janusz Korczak. Op 3 juni 2020 leverde ik het manuscript in bij de uitgever.
Updates:
Begin augustus is het manuscript gereviewd en goedgekeurd! Het boek werd op 29 oktober 2020 gepubliceerd. ISBN 978-3-030-59249-3 (soft cover) & ISBN 978-3-030-59250-9 (eBook)

Wil je de Inhoudsopgave bekijken? Dat kan hieronder.
Meer informatie over het boek kun je hier vinden (in het Engels).
Op 10 oktober 2020 zette Springer acht prachtige aanbevelingen op hun website, kijk hier voor advance reviews. (scroll even naar beneden)

*Op 8 april 2021 plaatste het vakblad Didactief een mooie bespreking van het boek, van de hand van de Groningse ontwikkelingspsycholoog Gerrit Breeuwsma. Een uitgebreide versie van deze bespreking verscheen online, op https://didactiefonline.nl/artikel/republiek-der-kinderen

*Deze prachtige bespreking is nu (augustus 2021) ook in het Engels beschikbaar en kun je hier lezen:

Een vertaling!

Mijn Engelse boek over Korczak, Educating for Justice (2020), is vertaald in … het Koreaans. Een leraar aan Gongju Universiteit in Korea, Woo-jin Lee, zelf een enthousiaste korczakiaan, vertaalde het boek en voorzag het van een inleiding. Op zijn verzoek schreef ik een voorwoord voor deze editie (die natuurlijk van het Engels naar het Koreaans is vertaald). Heel bijzonder dat Koreaanse studenten en andere geïnteresseerden nu op deze manier met de pedagogiek van Korczak in contact kunnen komen. Ik hoop dat werk van Korczak zelf ook in het Koreaans zal worden vertaald (er wordt geloof ik al iets aan gedaan). Hier is het omslag. Op het achterflap staat ‘Gebed van een opvoeder’, een van de prachtigste korte teksten van Korczak, uit diens ‘Gebeden’. Het boek verscheen op 25 mei 2022.

Meer informatie hier: https://www.mosinsaram.com/634?fbclid=IwAR1_dsGcTiwFaFfXb1RuWhM6CxfhOQKXjHICbfQ_gJgNG4-2zZJVg7ENBI4 (Koreaans kan worden omgezet naar Nederlands, maar deze vertaling is niet overal correct.)

EERDERE PUBLICATIES OVER KORCZAK

Eerder publiceerde ik over Korczak twee boeken specifiek voor de kinderopvang:
– In de ban van het kind. Pedagogisch handelen in de kinderopvang (Van Gorcum, 2005)
– Kinderen zijn al groot (SWP, 1995).
Daarnaast, in 1994, een Engelstalige monografie: To live with children. Janusz Korczak’s Pedagogy of Respect (Textorium Series, Ed. Max van Manen)

Korczak in “Ik ben ook een mens” (3e druk, 2019)

Het eerste deel van “Ik ben ook een mens” is gewijd aan Janusz Korczak. In vier hoofdstukken bespreek ik zijn leven en werk, zijn pedagogische opvattingen en wat het volgens hem betekent om ‘mens’ te zijn. Ook beschrijf ik een training voor pedagogisch medewerkers in de kinderopvang op basis van Korczaks pedagogiek. Meer informatie via de website van Uitgeverij Phronese. ISBN 978-94-90-120306 https://www.bol.com/nl/p/ik-ben-ook-een-mens/9200000093747728/?bltgh=uG9qXzDPolVgg1qat2RNiQ.1_4.5.ProductTitle €20,95

Artikelen, lezingen en interviews over Korczak

In de afgelopen jaren schreef ik een groot aantal artikelen en boekhoofdstukken en gaf ik lezingen en workshops over Korczak, in Nederland en (ver) daarbuiten. Voor Nederlandse teksten zie mijn algemene publicatielijst op http://www.joopberding.com/publicaties . De Engelstalige (en een enkele Duitse) teksten staan bij elkaar in onderstaand document.

Enkele (recente) teksten

Mijn allereerste artikel over Korczak verscheen in het (toen nog bestaande en vooraanstaande) wetenschappelijk tijdschrift Pedagogisch Tijdschrift, jg. 15, jan./feb. 1990, p. 6-15. Het was tevens het eerste, oorspronkelijke, in een Nederlands wetenschappelijk periodiek gepubliceerde artikel over Korczak. Geïnteresseerd in dit basisartikel? Je kunt hier de pdf lezen:

https://kiind.nl/kinderen-als-serieuze-gesprekspartners-zo-deed-korczak-dat/

*Berding, J. (2021, december). De menselijke waardigheid van het kind. Het pedagogisch ethos van Janusz Korczak. In Tenachon. Themamagazine dialogisch leren, #52, p. 32-39, 57.

*https://nivoz.nl/nl/wat-zeggen-reformpedagogen-over-lef Met een korte bijdrage over de ontegenzeglijke moed van Korczak (gepost 18-5-2022; eerder verschenen in Mensenkinderen, het blad van de Nederlandse Jenaplan Vereniging, april 2022; opnieuw geplaatst in het blad van de Nederlandse Dalton Vereniging, oktober 2022).

*In het septembernummer van Sophie (2023, jg. 13, nr 4, pp. 32-35) een artikel van mijn hand over “De pedagogische omgang met woede”, met een hoofdrol voor Janusz Korczak, en daarnaast inzichten van Hannah Arendt, M.J. Langeveld, Otto F. Bollnow en Hartmut Rosa. Met dank aan de redactie kun je hier de pdf lezen:

Dit artikel is vanaf 11 september 2023 ook te lezen op de website van NIVOZ: https://nivoz.nl/nl/de-pedagogische-omgang-met-woede

*Het bovenstaande artikel leidde tot een interessante gedachtewisseling met Joyce van den Bogaard, werkzaam bij het NIVOZ over ‘(on)gehoorzaamheid’. We schreven elkaar enkele emails hierover. Deze werden op 28-9-2023 gepubliceerd op nivoz.nl en zijn hier te lezen: https://nivoz.nl/nl/kun-je-een-kind-ongehoorzaam-noemen

*Op 11 november 2023 hield ik een lezing op de Korczak Dag in het Kinderrechtenhuis in Leiden, onder de titel ‘Democratische opvoeding à la Korczak: mogelijkheden en grenzen‘. De power-point kun je hier in pdf-vorm bekijken:

*Op 27 oktober 2025 gaf ik op de jenaplanschool Fridtjof Nansen in Rotterdam een lezing voor het voltallige team over Korczak, onder de titel: ‘De kinderen zijn onze zorg. Opvoeden in de geest van Janusz Korczak’. Interessant om eens naar wat aansluitmogelijkheden tussen Peter Petersen, de bedenker van de jenaplanpedagogiek en Korczak te kijken. Mijn PPP kun je hier bekijken in pdf:

Vlogs en podcasts over Korczak

Op mijn pagina met vlogs etc. http://www.joopberding.com/videos is ook een aantal vlogs en podcasts over Korczak te vinden, bijv. https://www.kennisnet.nl/artikel/6678/janusz-korczak-en-de-leerling-in-de-digitale-samenleving/, in gesprek met Remco Pijpers van Kennisnet.

Unieke samenwerking met Fontys

In oktober 2021 ging een unieke samenwerking van studenten Pedagogiek van Fontys en mij van start: de studenten schrijven een vervolg op de eenakter ‘Dokter Korczak en de jongen Henryk’, die in mijn boek ‘Ik ben ook een mens’ is opgenomen. Die speelt in 1912, aan de vooravond van de opening van het weeshuis, waar Korczak als arts-directeur gaat werken en Henryk als pupil gaat wonen. In deel 2 komen verschillende scenes aan de orde: de introductie van een nieuwe pupil, een ruzie tussen de kok en een kind, onderlinge onenigheid enz. De studenten beschrijven steeds de setting, de dialoog plus de pedagogische uitgangspunten. In januari 2022 is dit project naar mijn volle tevredenheid afgerond. Er wordt nog bekeken of het toneelstuk op een later tijdstip daadwerkelijk kan worden opgevoerd.

Korczak en menselijke waardigheid

Voor het blad Tenachon – https://stichtingpardes.nl/tenachon/ – schreef ik een artikel over ‘De menselijke waardigheid van het kind. Het pedagogisch ethos van Janusz Korczak’. Ik bespreek in drie secties: Korczaks biografie; de kernbegrippen in zijn pedagogiek; hoe hij menselijke waardigheid in de praktijk bracht. Voor dit laatste ga ik in op de opvoering van het toneelstuk De brief van de koning (aka Het postkantoor) van R. Tagore, tweeëneenhalve week voor de deportatie van Korczaks weeshuis naar Treblinka. Tenachon nr 52 verscheen in december 2021.

Overige

*Voor studenten van de masteropleiding Ecologische pedagogiek aan de Hogeschool Utrecht gaf ik op 27 oktober 2021 een webinar over kinderrechten, vanuit verschillende invalshoeken, o.a. Korczak en Arendt.

*Voor het Engelstalige Korczak International Kite Festival op 22 november 2021 nam ik een kort filmpje op over de betekenis van menselijke waardigheid bij Korczak. Online hier te bekijken: https://youtu.be/nmnDBCTaxlA

*In 2023 was ik lid van de jury voor de Janusz Korczak Studenten Prijs. Deze is op 11 november 2023 toegekend aan het winnende werkstuk, van masterstudente Elke Dingen voor haar onderzoek naar onderwijsbehoeften van leerlingen in het basisonderwijs.